Tag: Forum Romanum

Het Forum Romanum

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Romeinse Keizerrijk, Romeinse Republiek, Toerisme8 reacties

Er zijn maar een paar plekken op aarde die je écht, zonder marketing-hype, kunt aanduiden als werelderfgoed. Eén zo’n plek is het Forum Romanum in Rome. Hier – en hier in de omgeving – zijn dingen gebeurd die u en mij nog altijd raken en die ook betekenis hebben voor mensen in pakweg Rio de Janeiro, Manila of Nairobi. Niet per se positief, niet per se door iedereen benoembaar, maar wel reëel. Leuk is daarbij dat er volop onderzoek plaatsvindt. Of het nu gaat om de hoek achter de tempel van Vesta, waar in de jaren tachtig grote huizen uit de zesde eeuw v.Chr. zijn opgegraven, of om het huidige onderzoek voor het Senaatsgebouw, er is nog volop ruimte voor andere visies en nieuwe inzichten.

Stenen en stemmen

Onlangs publiceerden Guido Cuyt (wereldberoemd in Antwerpen) en Michiel Verweij hierover Het Forum Romanum. Stenen en stemmen. Simpel samengevat: een volledige en actuele beschrijving van een van de allerbelangrijkste archeologische sites in Italië. Ik zou liegen als ik zei dat het rijk geïllustreerd was, maar de illustraties zijn goed gekozen en gaan voor een deel terug op de maquette die Cuyt van het Forum Romanum heeft gemaakt.

Lees verder “Het Forum Romanum” →

Neplatijn

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Karthago, Klassieken, Romeinse Keizerrijk, Romeinse Republiek
Inscriptie ter ere van Gaius Duillius (Capitolijnse musea, Rome)

De Eerste Punische Oorlog was de langste en (volgens historicus Polybios) grootste oorlog uit de oude geschiedenis. Zonder onderbreking duurde het conflict van 264 tot 241 v.Chr., een lengte die te verklaren is door het feit dat de Romeinen op land superieur waren en de Karthagers op het water. Een landmacht tegen een zeemacht: dat moet wel een ingewikkeld conflict zijn. Door gebruik te maken van enterbruggen slaagden de Romeinen er echter in de strijd op zee zó te veranderen dat ze leek op een landslag en konden ze de gevechten naar hun hand te zetten.

De Romeinse historicus Titus Livius schreef over de zeeslag bij Mylae, die plaatsvond in het jaar dat wij 260 v.Chr. noemen:

Consul Gaius Duillius vocht met succes tegen de Karthaagse vloot en vierde als eerste Romeinse veldheer een triomf na een overwinning ter zee. Om deze reden werd hem ook een blijvend eerbewijs toegekend: wanneer hij terugkeerde van een maaltijd werd hij voorafgegaan door een fakkeldrager en begeleid door fluitspel. (Periochae 17.2)

Lees verder “Neplatijn” →

WvdK | Lacus Curtius

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Romeinse Republiek13 reacties
Marcus Curtius tijdens zijn laatste actie

Op het Forum Romanum, het centrale plein van het oude Rome, ligt het kleine monumentje dat bekendstaat als Lacus Curtius ofwel het Curtische Meer. De website met de vele vertalingen is ernaar vernoemd. Ooit was dit werkelijk een meertje, gelegen in een dal tussen de heuvels van Rome. Na drainage veranderde de vochtige vallei in een plein en bleef alleen een vijver over. In de loop der tijden werd die steeds kleiner. Vanaf de tweede eeuw v.Chr. resteerde slechts een twaalfhoekig bassin.

Waarom was die er überhaupt, die vijver op het plein? Waarom was het gebied niet helemaal gedraineerd? De vermoedelijk juiste verklaring is dat in de jaren veertig van de vijfde eeuw v.Chr. de bliksem bij de vijver is ingeslagen en dat een consul Gaius Curtius daarop de plaats omheinde. De Romeinse traditie bewaarde echter een oudere herinnering. De geschiedschrijver Livius weet te vertellen dat tijdens de strijd die uitbrak na de schaking van de Sabijnse meisjes een Sabijnse ruiter met de naam Mettius Curtius op deze plaats in het moeras vast was komen zitten. Dit klinkt als een verzinsel, al is de naam Mettius een weergave van meddìs, een oud-Italiaanse naam voor legercommandant. Een andere sage speelt in het midden van de vierde eeuw…

Lees verder “WvdK | Lacus Curtius” →

Heel oud Latijn

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Museumstuk, Oud Italië, Romeinse Republiek15 reacties
Inscriptie, gevonden onder de Zwarte Steen (Nationaal Museum, Rome)

Het Romeinse forum is een van de interessantste opgravingen die ik ken. De vondsten dateren vanuit de IJzertijd tot en met de huidige dag en de opgraver moet er rekening mee houden dat er – zoals overal natuurlijk – ook nog moedwillig dingen zijn weggehaald. Het Senaatsgebouw, dat er tegenwoordig uitziet als een bakstenen schoenendoos, had een eeuw geleden nog een decoratie van marmer en stucwerk die in opdracht van Mussolini is verwijderd: hij wilde een zakelijk gebouw, passend bij de geest van het fascisme.

Een andere complicatie is dat er allerlei teksten zijn, die enerzijds waardevolle informatie bieden, maar die we anderzijds niet kunnen evalueren. Aan het begin van de jaartelling wisten de Romeinen dat bepaalde huizen stonden op de plek waar ooit het koninklijke paleis had gestaan en archeologen hebben op die plek grote, oeroude woningen gevonden uit de Koningstijd (zevende tot en met zesde eeuw v.Chr.), maar we hebben geen idee of de herinnering een half millennium later correct was. Was dit een paleis? We weten het niet.

Lees verder “Heel oud Latijn” →

Consullijst

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Museumstuk, Romeinse Republiek5 reacties
Detail van de Fasti Capitolini (Rome, Capitolijnse Musea)

Als je één stad zou moeten aanwijzen als hét centrum van de oude wereld, kun je kiezen uit Babylon, Athene, Jeruzalem en Rome. Als je in die laatste stad één plek moest aanwijzen, zou dat het Forum Romanum zijn. En daar was de Triomfboog van keizer Augustus een van de opvallendste monumenten. De inscriptie waarvan ik hierboven een fragment toon, was onderdeel van die boog (of van een monument er onmiddellijk naast).

Het is de geautoriseerde lijst van de Romeinse magistraten. Iets boven het midden leest u bijvoorbeeld Bellum Punicum Primum ofwel “Eerste Punische Oorlog”, het eerste conflict tussen Rome en Karthago. Daaronder vindt u de namen van de consuls uit het eerste oorlogsjaar: Appius Claudius Caudex en Marcus Fulvius Flaccus. Daar weer onder staan Manius Valerius Maximus en Manius Otacilius Crassus. Als u goed kijkt ziet u dat voor die regel nog XC staat. Ooit stond er CCCCXC maar vier Cs zijn weggevallen. De betekenis is dat Valerius en Otacilius consuls waren in het 490e jaar sinds de stichting van Rome.

Lees verder “Consullijst” →

Forum Romanum

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Post-Romeins, Romeinse Keizerrijk, Romeinse Republiek, Toerisme, Wetenschapscommunicatie6 reacties

Alexander Smarius werkt als docent klassieke talen aan het Amsterdamse Vossiusgymnasium en is een van de vriendelijkste mensen die ik ken. Zo nu en dan lunchen we in de IJsbreker. Dat we allebei van mening zijn dat de Bijbel net zo goed als de meer seculiere Griekse en Romeinse teksten behoort tot het gedeelde erfgoed van de mensheid, schept natuurlijk een band.

De laatste keer dat we lunchten, afgelopen donderdag, deed hij me een boekje cadeau dat hij net had geschreven: Het Forum Romanum. Het is een handig gidsje voor wie er voor het eerst komt. Zo iemand heeft zo’n gids ook nodig, want het Forum is geen makkelijke verzameling monumenten. Pompeii, Ostia en Herculaneum bieden een rechtstreekse kennismaking met het dagelijks leven, waar je meteen iets van begrijpt; het Forum is daarentegen een politieke symbool dat te verheven is voor zo’n direct contact. De grote bouwwerken in Palmyra, Baalbek, Petra of Luxor/Karnak zijn ook indrukwekkend zonder dat je weet wat ze voorstellen; het Forum is echter helemaal zo monumentaal niet. Bezoekers aan de Limes Tripolitanus of Persepolis hebben zich doorgaans grondig voorbereid, terwijl het Forum Romanum juist is ingericht op dagjesmensen. Gek genoeg is er, althans bij mijn weten, geen gids die je ter plekke kunt meenemen.

Lees verder “Forum Romanum” →

Parodie op de archeologie

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Oud Italië, Oudheid, Pseudowetenschap, Wetenschap, Wetenschapscommunicatie3 reacties
Maquette van een IJzertijddorpje op de Palatijn (Antiquarium v/d Palatijn, Rome)

Mogelijk heeft u het bericht ook gelezen: door nieuw wetenschappelijk onderzoek is vastgesteld dat het Pantheon bedoeld is geweest als zonnewijzer. Misschien was u verbaasd. Het staat immers in elke reisgids. Mocht u zo’n boek niet bij de hand hebben, kijk dan in uw exemplaar van De ontdekking van de hemel (blz.712-713) of klik hier. Het door alle media overgenomen persbericht bevatte geen enkel nieuws, en iedere toerist kan dat weten.

Op soortgelijke wijze kunnen de honderden Nederlanders die jaarlijks het Turkse Hierapolis bezoeken, weten dat de apostel Filippos daar ligt begraven, op een heuveltje naast het theater. Toch werd onlangs aangekondigd dat het pas is ontdekt. Onzin dus, en elke toerist kan het weten. Kort dáárvoor was een classica in het nieuws die Homeros’ ideeën over oorlog vergeleek met die uit onze tijd. U hoeft De gammacanon niet gelezen te hebben om te weten dat aristocratische duels niets gemeen hebben met postindustriële massavernietigingswapens en cyber warfare. Als de oudheidkunde in het nieuws komt, is het kwalitatief zelden goed nieuws.

Lees verder “Parodie op de archeologie” →