Ik had mijn studie (Oude) Geschiedenis al afgesloten toen ik op de driedelige History of the Crusades stuitte. De auteur, wiens officiële naam Sir James Cochran Stevenson Runciman was, maar die beter bekend stond als Steven Runciman, leefde zo’n beetje de hele twintigste eeuw vol: van 1903-2000. Uitgeverij Penguin had deze monumentale studie uit de jaren 1951-1954 als goedkope paperback herdrukt, en daarmee bereikbaar gemaakt voor een grote lezersschare. De drie pockets hebben mijn selectie ter voorbereiding van een verhuizing gemakkelijk overleefd: ik weet namelijk zeker dat ik ze wil herlezen.
Wat maakt deze allesomvattende geschiedenis van de Kruistochten nu zo bijzonder? Allereerst het feit dat Runciman in staat was om bronnen uit vele talen te lezen: naast zijn kennis van de moderne talen en Grieks en Latijn kon hij bronnen in het Arabisch, Turks, Perzisch, Hebreeuws, Syrisch, Armeens en Georgisch lezen. Voor een geschiedenis van de Kruistochten is dat natuurlijk enorm handig, ook omdat er daarmee een vollediger beeld van die Kruistochten kan worden geschreven dan de doorgaans Europees/Christelijke versie.
Tegelijkertijd vormde dat ook het grootste verwijt aan Runciman, met name in de meer recente kritiek op zijn werk: hij zou de Westerse drang om het Heilig Land te heroveren ten koste van rijke culturen als de Arabische en Byzantijnse veel te veel als een veroveringsoorlog hebben beschreven, en bijvoorbeeld de Frankische, Duitse en Britse cultuur te veel hebben neergezet als die van barbaren tegenover de hoog geciviliseerde cultuur van het oostelijk deel van de Middellandse Zee.
Zelf heb ik dat nooit als een bezwaar ervaren: juist door de ridders en andere hooggeplaatsten uit het westen neer te zetten als ‘de goeden’ tegenover ‘de kwaaien’ uit het oosten was decennialang een nogal eenzijdig beeld van de Kruistochten gegeven: Runciman nuanceerde waar mogelijk, overdreef waar hij vond dat het kon en bracht lezers aan het denken over een positievere benadering van o.a. de Islam – iets wat in ons huidige tijdsgewricht ook wel weer actueel is, of zou moeten zijn.
De taal van Runciman is zonder meer schitterend (hij leefde zelf in de kringen van Aldous Huxley en George Orwell), zijn historische verhaal briljant als vertelling. Het is een geschiedenis waar je van gaat houden vanaf de eerste pagina. Op mij had het hetzelfde effect als de titel van het eerste hoofdstuk van Huizinga’s Herfsttij der Middeleeuwen: ’s levens felheid grijpt je gelijk bij de keel. A History of the Crusades is een boek waar je van houdt, of je verafschuwt het. Ik hoor tot die eerste categorie.
- Steven Runciman, History of the Crusades. The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem (€9,99)
- Steven Runciman, History of the Crusades. The Kingdom of Jerusalem and the Frankish East 1100-1187 (€9,99)
- Steven Runciman, History of the Crusades. The Kingdom of Acre and the Later Crusades (€18,40)
[Aan mijn uitnodiging om tijdens deze lockdown geliefde boeken te delen, gaf ook Han Borg gehoor. Bedankt Han!]
De visie van Runciman heeft wel invloed gehad: ook de overigens erg leuke documentaireserie die wijlen Terry Jones over de kruistochten maakte, ging uit van het idee dat de kruisvaarders een stel brute veroveraars waren en de moslims veel verfijnder.
Als we de innames van Jeruzalem in 1099 CE en in 1187 ce vergelijken ligt dat idee sterk voor de hand, nietwaar?
Inderdaad, dat lijkt zo te zijn. De werkelijkheid is heel wat genuanceerder. Zowel kruisvaarders als moslims maakten zich aan vele misdaden en bloedbaden schuldig gedurende de eeuwen dat de kruistochten duurden.
Algemene, niet gespecificeerde beschuldigingen vallen in de categorie “praatjes vullen geen gaatjes”. Dus:
1. kunt u me een voorbeeld geven van een stad waarin moslims na verovering een moordpartij aanrichtten vergelijkbaar met Jerusalem 1099?
2. bezien we nog een paar steden ingenomen door kruisvaarders, met name Constantinopel 1204, met daarbovenop de pogroms waarmee de meeste, zo niet alle kruistochten gepaard gingen, herkent u dan hetzelfde patroon als ik?
3. bent u bekend met
https://www.cracked.com/article_18911_5-ridiculous-things-you-probably-believe-about-islam.html
punt 2 (klik vooral door) en kunt u me daar het middeleeuws-christelijke equivalent van geven?
Geen antwoord zal ik als erkenning opvatten dat u het fout heeft.
Hoezo, “beschuldigingen”? Ik beschuldig niemand, ik verwijs naar nieuwe(re) historische inzichten, zoals o.a. vastgelegd in een gerenommeerd standaardwerk, waaraan tal van deskundigen hebben meegewerkt. Dan verbaas ik me er zeer over dat u linkt naar een website die begint met discussie over het dragen van boerka’s in de islam.
Bij het punt 2 op die website waar u me naar verwijst, worden enorm kort door de bocht wat stellingen geponeerd. Er is geen beginnen aan om op deze plaats daar op te reageren. Met dit soort vragen of ‘argumenten’ kan ik niets, behalve eens heel diep zuchten.
Niettemin wil ik wel iets zeggen over de moordpartijen door kruisvaarders en moslims.
Op de eerste plaats als voorbeeld van een bloedbad door moslims na de inname van een stad kan de verovering van Antiochië worden aangehaald. Zie deze link: Siege of Antioch (1268) – Wikipedia
Verder wil ik vaststellen dat het in die tijden (al gebeuren er nu in Tigray, en recent in Syrië, vergelijkbare gruwelen) normaal werd gevonden dat als een stad zich tegen een inname had verzet, die stad met veel bloedvergieten werd geplunderd.
De kruisvaarders richtten na een heftig beleg een bloedbad aan in Jeruzalem. Dat er een moordpartij was lijdt geen twijfel, al wordt wel aangenomen dat de omvang van het bloedbad in de verslagen is overdreven. Jeruzalem verzette zich niet tegen Saladin maar opende de poorten voor hem, en die hield woord dat hij de stad niet liet plunderen. Maar over diezelfde Saladin in de slag bij Hattin, waarin de beroemde Saladin een leger van kruisridders versloeg, wat de opmaat was naar de verovering van Jeruzalem door hem: “Alle gevangengenomen Tempeliers en Hospitaalridders werden onthoofd (alleen de grootmeester Ruddervoorde en Lusignan werden gespaard in ruil voor de stad Gaza). Saladin onthoofdde persoonlijk Reinoud van Châtillon. De rest van de overlevenden eindigden als slaaf.”
Er is geen reden om de kruisvaarders als vreedzame pelgrims af te schilderen die gedwongen waren om de wapens op te nemen tegen de wrede moslims. Maar evenmin is er reden om de moslims als hoog beschaafde idealisten te beschouwen, die slechts het beste voorhadden met iedereen in de gebieden die zij onderwierpen. De waarheid ligt, zoals vaak maar niet altijd, in het midden.
Die reeks van Terry Jones heb ik met veel plezier gezien, waarna het bijhorende boek werd gelezen. Amin Maaloufs ‘Rovers, christenhonden, vrouwenschenners’ leest ook vlot.
Ik heb die nog ergens op dvd liggen, maar nooit gekeken. Dat moet ik toch maar eens gaan doen.
Doen! Terry Jones is, zoals we allemaal weten, van Monty Python en gooit dus aardig wat humor in de serie. En het laatste deel over de Vierde Kruistocht heeft een heerlijke gospelsong erin.
De boeken zijn klassiekers en ongetwijfeld briljant. Maar het is ook wel duidelijk dat Runciman een veel te ongenuanceerd beeld neerzet van barbaarse kruisvaarders tegenover geciviliseerde moslims. In een boek als The Oxford illustrated history of the crusades, onder redactie van Jonathan Riley-Smith, in het gelukkige bezit waarvan ik ben, wordt veel gecorrigeerd van de fouten die Runciman en zijn vele navolgers maakten. Niettemin wil ik zijn boeken graag eens lezen (met de kennis van nu).
Dè passie van Runciman schijnt het (grr.) Byzantijnse rijk te zijn geweest, meer nog dan de Islamitische gebieden. Runciman beschreef de inname en plundering van Constantinopel tijdens de vierde kruistocht als ‘behorend tot de ergste misdaden uit de wereldgeschiedenis’ , een zin die in latere geschiedenisboeken soms vrijwel letterlijk terugkomt.
‘behorend tot de ergste misdaden uit de wereldgeschiedenis’
Hier houd ik helemaal niet van – alsof er een competitie is met jury die de “prestaties” beoordeelt. Vraag ik me af of Runciman ook prijzen uitreikt.
En ik heb er thuis voorbeelden van, zoals ik al dacht:
Karen Armstrong’s ‘Holy War. The Crusades and their Impact on Today’s World (New York 1991 (1988)), p. 386, ‘The sack of Constantinople was one of the great crimes of history.’
Nieuwe Geïllustreerde Wereldgeschiedenis, dl. 3, div. auteurs, (A’dam/Antwerpen 1966) p. 501. ‘Op 13 april 1204 en de volgende twee dagen plunderden de Kruisvaarders en de Venetianen de stad, en de brandstichting en moorden behoren tot de ernstigste van de hele geschiedenis.’
Op de Engelstalige wikipedia-pagina over Runciman wordt opgemerkt dat deze de zin formuleerde ná WO II.
Steven Runiciman schreef ook nog een ‘vervolg’ op zijn bekende geschiedenis van de kruistochten, The Fall of Constantinople 1453, dat in 1965 verscheen.
‘Runiciman’ moet natuurlijk ‘Runciman’ zijn.