De Kastalische bron in Delfi bevindt zich niet in het eigenlijke heiligdom van Apollo zelf, maar een eindje vóór de hoofdingang tot het tempelcomplex. Volgens Euripides’ toneelstuk Ion gingen de bezoekers van het orakel eerst naar deze bron om zich ritueel te reinigen. Het wassen van het haar was daarbij voldoende. Alleen moordenaars moesten zich van top tot teen wassen.
Het bronwater diende ook om de tempel van Apollo te besprenkelen. Het kwam van de twee rotsen die bekend stonden als de Faidriades en stortte zich als een beekje naar beneden, om zich onder Delfi te voegen bij de rivier de Pleistos. Volgens de Griekse schrijver Pausanias was het water heerlijk van smaak.
Dezelfde auteur vermeldt ook verschillende overleveringen over de oorsprong van de naam “Kastalisch”. Zo zou de bron naar een dame Kastalia zijn genoemd. De Karische dichter Panyassis, door Pausanias geciteerd, schijnt haar een dochter van de rivier de Acheloös te hebben genoemd, terwijl de dichter Alkaios van Mytilene geloofde dat de bron verbonden was met de rivier de Kefissos.
Volgens de legende plantte de god Apollo bij de Kastalische Bron een loot van de laurier die hij uit het Tempe-ravijn had gebracht naar Delfi. Het was het enige was dat was overgebleven van Dafne, de nimf die zich aan een aanranding had onttrokken door te veranderen in een laurierboom. Er kan inderdaad een oude cultus voor een boom zijn geweest; er schijnt ook een standbeeld voor Gaia, Moeder Aarde, te zijn geweest. De Griekse onderzoeker Herodotos van Halikarnassos vermeldt dat in de buurt van de bron een heiligdom was voor en plaatselijke held die in 480 v. Chr. zou hebben geholpen de Perzische invallers terug te dringen.
Tegenwoordig is er alleen een rechthoekig vierkant bekken, uitgehouwen in de rotsen. Er achter staat een langwerpig reservoir waarvandaan het water door zeven leeuwenkop-vormige spuwers het bekken in spoot. Deze fontein dateert uit de Hellenistische of Romeinse periode, en is niet het oudste monument op deze plaats, maar van het oudere bronnenhuis is weinig over.
De bron was zo bekend dat het woord Kastalia kon worden gebruikt als synoniem voor Delfi en voor dichterlijke inspiratie. Het kon zelfs een ander woord zijn voor wijsheid, en het is daarom niet verwonderlijk om een voorstelling van de Kastalische Bron, hoewel toch iets uit de heidense eredienst, te vinden in een kerk, waar het dan de goddelijke wijsheid symboliseert ofwel Hagia Sofia ofwel Christus.
In een voetnoot bij zijn vertaling van Pausanias’ Gids voor Griekenland vermeldt de Britse classicus Peter Levi dat er in de jaren zestig nog mensen waren die meenden dat het water van Kastalia geneeskrachtige eigenschappen had en dat de bewoners van Delfi het daarom in het geheim bottelden.
Een aanvulling en een bekentenis. Toen ik de bron in 1973 voor het eerst bezocht waren er nog steeds Delphiërs die er hun water vandaan haalden – terwijl iedereen thuis al een kraan had. Blijkbaar had de bron dus ook toen nog bijzondere betekenis. En de bekentenis: achter het bassin op de foto bevindt zich het bergstroompje dat verantwoordelijk is voor de Kastalische bron (die dus eigenlijk geen bron is). We kampeerden er vlakbij in het wild en dronken het heilige water. En: we deden in het bassin de was. Het water loopt vanuit het bassin naar een buis in een muurtje, en komt daar aan de andere kan van het muurtje weer uit, als uit een soort kraan die altijd open staat. Nóg herinner ik me de spanning wanneer zich toch nog een verlate toerist vertoonde: schielijk wegduiken en ons zijn gezicht voorstellen. De reinigende bron spuwde zeepsop…
“Blijkbaar had de bron dus ook toen nog bijzondere betekenis.”
En/of ze vonden het net als Pausianus destijds lekker – lekkerder dan kraanwater. Bovendien was het nog gratis ook.
Ja, het was beslist lekkerder dan Grieks kraanwater – waar overigens niet zoveel voor nodig is.
Twee keer ‘bassin’ i.pv. ‘basin’. Dom.
Niet zo snel. Verwarring, slordigheid en onnadenkendheid zijn ook nog mogelijkheden. Bovendien spellen zowel Wikipedia als het online woordenboek het woord met dubbel s.
Het enige dat mogelijk dom is is dat u het niet even hebt gecontroleerd voor u zichzelf dom noemde.
😊
In de RKK bestaat het begrip ‘wijwater’ (=gewijd water). Daar doet het mij enigszins aan denken. Alleen diende het wijwater niet als een soort ablutio, maar als een soort protectie tegen onheil en ter bescherming tegen kwaad gedrag of gevaarlijke gebeurtenissen, zoals donder en onweer. Eén maal per jaar stonden er op het plein voor de kerk een aantal bassins met wijwater (gewijd water), ‘gezegend’ door de pastoor, waaruit de gelovigen een aantal flessen konden vullen om het jaar door te komen. Er bevond zich in de huizen meestal op de overloop waar de slaapkamers op uitgaven, een soort bakje, gevuld met dit gewijd water, ook nog voorzien van een palmtakje. Voor het slapen gaan, werd er een vinger in dit bakje gedoopt en een kruisteken geslagen. Bij onweer werd rondom in de woonkamer wijwater gesprenkeld. Het lijkt voor mij al heel lang geleden, maar toch roept het gevoelens op van geborgenheid. Ik ben maar een keer in Delphi geweest en de Kastalische bron heb ik helaas niet gezien.
Dat mozaïek lijkt bijna een grapje… (dat is het niet, weet ik).