Krijgsgeschiedenis, je haat het of je houdt ervan. De een zegt: “krijgsgeschiedenis verhoudt zich tot gewone geschiedenis zoals marsmuziek zich verhoudt tot muziek”. De ander zegt: “als de oorlog de vader is van de dingen, is de krijgsgeschiedenis de vader van de geschiedvorsing”.

De waarheid ligt natuurlijk in het midden. Geschiedenis gaat over mensen en mensen maken oorlog, dus krijgsgeschiedenis hoort bij de geschiedenis, en er zijn slechte en goede boeken over oorlog. Het boek dat ik zelf het beste vind, is Soldiers and Ghosts van Lendon, omdat het toont hoe culturen eigen waarden hebben die een rol spelen bij de oorlogsvoering. En omgekeerd: een verloren of gewonnen oorlog draagt bij aan de verdwijning of verbreiding van die waarden.

Romeinse strategie

Edward Luttwak schreef twee boeken over antieke oorlogvoering. Hij is geen historicus maar politiek analist. Meer dan historici zijn dat mensen van het grote gebaar en Luttwak ontwaarde in zowel het Romeinse als het Byzantijnse Rijk een “grand strategy”. De concepten die hij in The Grand Strategy of the Roman Empire introduceerde, zijn zinvol gebleken. Ze structureren de discussie en ik leg ze uit in dit filmpje. Ik wijk wat af van het boek maar hé, u moet het boek lezen en niet alles geloven wat u op Youtube ziet.

Moet u het boek wel of niet geloven? Nou ja, eigenlijk best wel hier en daar. Zeker de ideeën over hegemoniale heerschappij verdienen wel wat meer bekendheid. Ze vormen een breuk met de in de oudheidkunde steeds weer aanwezige negentiende-eeuwse ideeën, die territoriaal begrensde staten veronderstellen. En één leger met één strategie. Dat projecteert Luttwak ook op het Romeinse Rijk en dat moet u dus niet geloven. Krijgshistorici zijn althans genuanceerder dan het grote gebaar van Luttwak. Maar nogmaals, zijn ideeën structureerden het debat.

Byzantijnse strategie

Het andere boek, The Grand Strategy of the Byzantine Empire is een pleidooi voor diplomatie. Het is geschreven met het oog op de Amerikaanse reactie op de terreuraanslag op de Twin Towers in New York. Geschiedenis is echter niet bedoeld als commentaar op het heden. Zo verheven is het werk van de historicus gewoon niet.

Het is gewoon  geen goed boek, al was het maar door de stelling dat de Byzantijnse legers bestonden uit ruiters, waar de achterhaalde gedachte in zit dat de Oudheid vooral voetvolk kende en de Middeleeuwen ridders. Ook negeert hij de verspreidingskaarten van de Byzantijnse forten, die echt wel iets vertellen over strategie. Ik heb het allemaal al eens eerder verteld. Niet lezen dus. Ook niet weggooien, want er is geen boek zo slecht of er staat wel iets goeds in en in dit geval zijn dat samenvattingen van de Byzantijnse militaire literatuur.

PS

Voor wie nog meer wil weten over digitale paleografie: ik schreef er dit stuk over in het Handelsblad. Er is ook een leuke recensie van het boek van Daan Nijssen.