[Ten oosten van Cuijk moet in de Romeinse tijd een weg hebben gelegen die de brug over de Maas verbond met de forten aan de Rijngrens. Alleen: er is niets van die weg teruggevonden, en dat terwijl de omstandigheden voor het archeologisch onderzoek ideaal waren. Mijn goede vriend Richard Kroes, die ooit betrokken was bij het archeologisch onderzoek te plekke, licht toe. Het eerste deel was hier.]

Een brug zijnde een brug viel aan te nemen dat de weg die aan de kant van Cuijk aansloot op de brug, aan de andere kant verder zou gaan. Meer specifiek: naar de grensroute tussen het Romeinse fort Xanten naar Nijmegen. Je zou een weg hebben verwacht die vanaf de oostelijke Maasoever naar een van deze steden liep. Of twee wegen, in allebei de richtingen. Of naar een van de forten tussen Xanten en Nijmegen, zoals Altkalkar of Qualburg.

De aanwezigheid van een Romeins fort bij Asperden en een laatantieke bewoning bij Gennep bewezen dat er in elk geval bewoning was op de oostelijke Maasoever. De vraag was nu: lag de route van Gennep naar Nijmegen, waarop de route over de Cuijkse brug aanhaakte, direct op de oever van de Maas of iets verder naar het oosten, op een doorlopende gordel zandduinen, opgewaaid in de laatste ijstijd?

Dat laatste was het meest waarschijnlijk, want de zandduinen lagen hoog en droog. De oeverwallen direct naast de Maas lagen weliswaar iets hoger, maar stonden in de vierde eeuw niet altijd droog, zo hadden de fysisch geografen ontdekt.

Onderzoek

Die vraag bepaalde de zoekstrategie. Vanaf het punt waar de brug op de oostelijke oever eindigde, trokken de fysisch geografen een driehoek naar de dichtstbijzijnde zandduinen. Dwars over die driehoek zetten ze twee boringen (O-O en Q-Q op het landkaartje) met boringen op een onderlinge afstand van vijf meter. Romeinse wegen zijn namelijk altijd breder. Rond het eindpunt van de brug en waar de huidige oeverwegen lagen (gebiedjes X en Y en rij R-R) kwamen nog wat extra boringen.

Boringen genoeg, maar nergens in de kleiige Maasafzettingen is het grindbed van een weg aangetroffen. Eén kiezel leidde tot extra onderzoek bij P-P, maar dat leverde niets op. Van een weggespoelde weg kon ook geen sprake zijn: stroomsnelheden die dat hadden kunnen doen, zouden grof zand hebben afgezet, maar alle sedimentatie bestond uit klei die alleen rustige stromingen afzetten. De zoekboringen direct op de oevers van de Maas (rijen S-S en T-T) leverden ook geen resultaat op. De Romeinse weg was weg.

De onderzoeksomstandigheden konden echter niet idealer zijn: een perfecte reconstructie van het landschap en diverse punten waar de Romeinse routes op de landkaart konden worden vastgeprikt. Men wist precies waar men zoeken moest en wat men zoeken moest: een grindbed tussen natuurlijke kleiige afzettingen. Maar géén weg! Nergens.

Conclusie

Er zijn maar twee mogelijkheden: óf de weg is aangelegd met een techniek die geen sporen nalaat, óf de weg is om de Romeinen moverende redenen niet verhard. Cuijk was namelijk een fort voor ruiterij: achterhoede-troepen die vanuit het achterland snel in de grensstreek konden worden ingezet. En paarden houden er niet van over grind en kiezels te lopen.

Dit is echter wat je in de wetenschap ad hoc-hypotheses noemt: achteraf verzonnen verklaringen voor het falen van je onderzoek. Zo’n ad hoc-hypothese kan best correct zijn en is meestal een goede reden voor het standaard “verder onderzoek zou nuttig zijn”.

[De oudheidkundige wetenschappen zijn in de eerste plaats wetenschappen. Een overzicht van stukjes over het wetenschappelijk aspect, vindt u daar.]