In het Griekse wereldbeeld was Tyche de personificatie van het geluk van een stad, een volk of een persoon. Volgens de dichter Hesiodos was het een godin en een dochter van Okeanos en Thetys. Twee eeuwen later beweerde Pindaros dat Zeus de vader was van Tyche. De Romeinen zouden de godin Fortuna noemen.

In de hellenistische tijd werd Tyche een steeds belangrijkere – of in elk geval: veel vereerde – godheid. De uitkomst van veel oorlogen leek van niets anders af te hangen dan het grillig toeval. Dichters en verhalenvertellers stelden haar inmiddels voor als de dochter van Hermes en Afrodite, terwijl andere auteurs haar verbonden met de cultus van Nemesis of de Agathos Daimon (“goede geest”). Soms werd ze vergeleken met de Anatolische godin Kybele of de Egyptische Isis.

Alexander de Grote had veel steden gesticht en zijn opvolgers zetten deze politiek voort. De heerser die een stad kon stichten of vernietigen, die de levens van de burgers kon maken en breken, was een van de beste voorbeelden van Tyches invloed. Het is niet vreemd dat een van die nieuwe steden, Antiochië, haar eigen geluk vereerde in een tempel, het Tychaion.

Het bronzen cultusbeeld is rond 300 v.Chr. gemaakt door Eutychides van Sikyon, een leerling van de beeldhouwer Lysippos. Het is een opmerkelijk beeld, omdat je het van verschillende kanten kunt bekijken. Dit in tegenstelling tot veel oudere beelden.

Het is in wezen een samenraapsel van symbolen, bijna een allegorie. De godin zit op een rots ofwel de berg Sipylos, die meteen ten oosten van Antiochië verrijst. Ze staat met een voet op een zwemmende figuur ofwel de rivier de Orontes. De korenaren in haar hand staan voor de vruchtbaarheid van het land en de welvaart van de stad. De Tyche van Antiochië draagt een muurkroon: dit beeld, dat evengoed een volk of een landstreek had kunnen symboliseren, stelt een stad voor. Het motief was overigens oosters, want muurkronen kennen we uit het oude Elam en Assyrië. Omdat de Tyche van Antiochië sindsdien vaak is gekopieerd, verspreidde dit artistieke motief zich over het hele Middellandse Zeegebied.

Archeologen hebben bij mijn weten geen idee waar ze het Tychaion zouden kunnen vinden en het originele bronzen beeld is verloren gegaan. De huidige stad Antiochië heeft een kopie laten oprichten op een rotonde bij het oude museum. Er zijn gelukkig veel kopieën van het beeld, zoals het uitzonderlijk perfecte exemplaar in het Vaticaan, dat hierboven is afgebeeld.

[Dit was het 430e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]