Bij een bezoek aan Athene valt de Akropolis niet te vermijden. Het witte pad naar de top van deze tafelberg leidt naar de imposante Propyleeën met daarnaast de lieftallige tempel van Nikè. Eenmaal door de toegangspoort, wordt het oog meteen getrokken door het befaamde – en inmiddels niet langer onbediscussieerde – Parthenon, de immense tempel van de godin Athena. Mijn persoonlijke voorkeur gaat echter uit naar het architectonische hoogstandje links van het Parthenon: het Erechtheion.

Koning Erechtheus

Alvorens daarover te vertellen, moeten eerst twee Griekse sagen nader worden toegelicht, om zo het gebouw en zijn betekenis beter te begrijpen. Om te beginnen het verhaal van Erechtheus. Deze legendarische koning van Athene, naar wie het Erechtheion is vernoemd, was het resultaat van de mislukte avances van Hefaistos aan het adres van Athena.

De god van de smeedkunst trachtte haar namelijk te overweldigen toen zij hem in zijn werkplaats was komen vragen om wapens. De godin probeerde te ontkomen aan het grensoverschrijdend gedrag, maar de opgewonden god ejaculeerde op haar dij. De godin verwijderde het zaad met een pluk wol en smeet die vervolgens op de grond. Uit de aarde (Gaia) ontsproot vervolgens Erechtheus.

Athena deed de aardgeborene vervolgens in een doos cadeau aan de dochters van de Atheense koning Kekrops, met de uitdrukkelijke boodschap niet in de doos te kijken. Volgens de overlevering konden de prinsessen Herse en Aglauros de verleiding niet weerstaan en waren ze zo geschokt van het wezen dat ze zagen – het was half mens, half slang – dat ze zich van de Akropolis af wierpen. Prinses Pandrosos, die het bevel had opgevolgd, bleef dit lot bespaard.

Erechtheus zou koning Kekrops opvolgen. Gedurende zijn heerschappij werd Athene bedreigd door de nabijgelegen stad Eleusis, die bijstand kreeg van de Thracische vorst Eumolpos, een zoon van de zeegod Poseidon. Erechtheus wist de dreiging af te wenden door een dochter te offeren aan de goden van de Onderwereld. Lang kon hij echter niet genieten van zijn zege: Euripides’ fragmentarisch overgeleverde tragedie Erechtheus beschrijft hoe Poseidon de dood van zijn zoon vergold door Erechtheus met slagen van zijn drietand richting onderwereld te ranselen. In een andere versie is het Zeus die Erechtheus neerbliksemt.

Strijd om Athene

Een andere mythe betreft de beroemde strijd tussen Athena en Poseidon. Beide Olympiërs wilden de stad, die aanvankelijk geen naam had, voor zichzelf claimen. Zeus oordeelde dat ze de stad maar een cadeau moesten geven, en dat de bewoners maar moesten oordelen wat de mensheid het meest tot nut was.

In de ene overlevering schenkt Poseidon de mensheid het paard. In een andere versie slaat hij met zijn drietand op de grond en verschijnt er een spleet waaruit water omhoog opborrelt. De Atheense bevolking is diep onder de indruk van dit wonder, totdat ze het water proeven en het zout blijkt te zijn.

De godin Athena geeft de mensheid een olijfboom, met een vrucht die multi-inzetbaar is. De olijf is immers niet slechts eetbaar, de olie is bruikbaar voor verlichting, om mee te koken en zelfs voor hygiënische doeleinden. Athena komt dus als winnaar uit de bus en verleent haar naam en bescherming aan de stad.

Deze mythen komen samen in het Erechtheion. Zo meteen meer.

[Een gastbijdrage van Lauren van Zoonen. Dank je wel Lauren!]