MoM | Palimpsesten en verkoolde boekrollen

Fragmenten van de Derveni-papyrus (Archeologisch Museum, Thessaloniki)

Een oudheidkundige beschikt over ruwweg drie soorten data: teksten, archeologische vondsten en etnografische vergelijkingen. Je kunt het DNA daar als vierde aan toevoegen en er is informatie die in beide groepen valt – een opgegraven inscriptie, papyrus, munt of kleitablet is zowel tekst als vondst – maar dit is het wel zo ongeveer. Sommige databestanden groeien snel, zoals de verzameling archeologische vondsten; andere groeien wat langzamer, zoals het aantal kleitabletten; en weer andere data-categorieën zijn stabiel. Er zit althans nauwelijks groei in het aantal Griekse en Latijnse literaire teksten.

Maar toch, er zijn palimpsesten: stukken perkament waar de oorspronkelijke tekst van is afgeschraapt om het opnieuw te kunnen beschrijven, zodat er onder een goed leesbare tekst nog een oudere, minder goed leesbare tekst zit. De beroemdste recente palimpsest is de Archimedes-codex: een dertiende-eeuws gebedsboek, geschreven op bladzijden waarop twee onbekende traktaten van de Griekse geleerde Archimedes te lezen waren.

Lees verder “MoM | Palimpsesten en verkoolde boekrollen”

De Derveni-papyrus

De Derveni-papyrus (Archeologisch Museum van Thessaloniki)
De Derveni-papyrus (Archeologisch Museum van Thessaloniki)

De bovenstaande snippers zijn gevonden in Derveni, een dorpje in Noord-Griekenland. Ze zijn bij de crematie van een voorname Macedoniër aan de dode meegegeven en daarom – u raadt het al – verbrand. Dat maakt het wat lastig om de tekst te lezen, maar van de andere kant: deze papyrus ís er tenminste en kán worden ontcijferd. Andere papyri uit Griekenland, die niet zijn verbrand, zijn verloren gegaan, net als alle papyri die ooit in Nederland en Vlaanderen moeten hebben gecirculeerd.

Met speciaal licht – ik vergeet altijd of het infrarood of ultraviolet is – kan iets van de tekst worden gezien. Een eerste conclusie is dan, nog voordat de tekst is gelezen, te baseren op de vorm van de letters: die dateren uit de vierde eeuw v.Chr., vermoedelijk uit het derde kwart. De tekst is dus geschreven tijdens de regering van Filippos II of Alexander de Grote en documenteert hoe althans sommige aristocraten dachten die deelnamen aan de expeditie tegen het Perzische Rijk.

Lees verder “De Derveni-papyrus”