[Dit is de laatste van vijf blogposts over Synesios van Kyrene. De eerste is hier.]

Wie alleen de brieven en preken zou kennen die Synesios, de onwillige bisschop van Ptolemais, schreef na zijn aanvaarding van het kerkelijke ambt, zou niet op het idee komen dat de auteur in zijn hart een heidense filosoof was. Zijn preken bevatten geen doctrinaire vergissingen of onorthodoxe beweringen. Ze zijn hooguit wat ongebruikelijk van opbouw. In een Paaspreek (Homilie 1) waarschuwt hij de gelovigen dat ze zich, nu de Vasten voorbij is, niet plotseling moeten overgeven aan excessief eten en dronkenschap, aangezien “dat het tegen de rede zou indruisen”. Er volgen nog wat bijbelse bewijsplaatsen, maar die wekken vooral de indruk van een gedachte-achteraf.

We lezen over Synesios’ herderlijke zorgen. Iemand krijgt een oproep zijn leven te beteren; hij sticht een klooster; de Ariaanse kwestie speelt op; hij bemiddelt in een frontstad bij een bisschopskeuze en is daarbij, omwille van de rust in de betreffende gemeenschap, bereid in te gaan tegen de instructies van Theofilos; hij merkt ergens op dat hij al die versterving en zelfopgelegde armoede van de monniken maar niks vindt, maar dat hij jaloers is op hun voortgang op de weg naar God.

Aardig is zijn interventie in een bisschoppelijk meningsverschil. De inzet is het bezit van een fort, dat beide kerkvorsten willen hebben om hun gelovigen te beschermen tegen de Laguatan. Om het te verwerven, heeft een van hen het gebouw gekraakt en er snel een altaar opgericht, waarmee het onvervreemdbaar kerkelijk bezit is geworden (Brief 67).

Hoewel zijn herderlijke taken veel tijd vergden, was er gelegenheid voor literaire activiteiten. Onder zijn hymnen zijn christelijke composities, en verder is er een prachtige redevoering ter ere van Anysius, een Romeinse generaal die de Laguatan in 411 versloeg. Het respijt was helaas maar kort.

En er was het conflict met Andronikos, de militaire leider van de provincie. Deze had veel geld nodig om zijn troepen te financieren, en had nogal drastische manieren om het te bemachtigen. Veel rijke mensen werden zonder vorm van proces opgepakt en gemarteld, en pas vrijgelaten als ze hun geld hadden afgestaan. Althans, zo presenteert Synesios het. Andronikos’ zijde van het verhaal kennen we niet, al is aannemelijk dat hij zou hebben gezegd dat het oorlog was en dat de rijken – wier landgoederen het grootste gevaar liepen – hun verantwoordelijkheid moesten nemen.

Feit is dat het conflict escaleerde toen een van de gemartelden asiel zocht in een kerk en Andronikos de ongelukkige eruit liet slepen. Synesios handelde zoals van hem werd verwacht: hij excommuniceerde de generaal, die prompt werd teruggeroepen om zich bij de keizer te verantwoorden. Hij was echter niet de enige die werd teruggeroepen: er waren vanaf nu ook minder troepen en korte tijd later stonden de Laguatan voor de poorten van Ptolemais.

Synesios was geen gelukkige bisschop, en hij leed nog erger toen in de winter van 412/413 de laatste van zijn drie zonen stierf. Intussen werd Ptolemais belegerd, en de laatste brieven aan Hypatia zijn duidelijk afscheidsboodschappen. Of ze die ooit heeft ontvangen, is onduidelijk: de wijze filosofe werd in 413 gelyncht door een christelijke menigte.

Synesios lijkt dat niet meer te hebben vernomen, want zijn jongste geschrift dateert uit hetzelfde jaar. In deze Katastasis beschrijft hij de vernietiging van zijn provincie en schetst hij hoe zijn eigen dood zal zijn: neergeslagen bij het altaar van zijn kerk – zichzelf impliciet vergelijkend met Priamos.

Meer vernemen we niet van deze man, die geen christen wilde zijn maar zich aan zijn stand verplicht achtte het bisschopsambt te bekleden. (Dat hij in de speelfilm Agora wordt gepresenteerd als overtuigd christen, is in strijd met de feiten.) Zijn laatste levensjaren waren moeilijk, maar hij moet tot het laatst hebben geweten dat hij deed wat zijn eer en de filosofie hem voorschreven en waartoe de Ene hem had geroepen.

[Dit was de laatste van vijf blogposts over Synesios van Kyrene.]