Het standbeeld hierboven stelt de halfgod Hercules voor: u herkent hem aan zijn knots, de leeuwenhuid en de appels in zijn hand, die verwijzen naar een van zijn Twaalf Werken, het halen van de mythologische appels van de Hesperiden. Deze Hercules, die te zien is in de Capitolijnse Musea in Rome, stelt echter ook de Romeinse keizer Commodus voor, die vandaag 1821 jaar geleden werd vermoord.

Het zal weinigen hebben verrast. Met zijn autocratische gedrag had hij de Senaat gebruuskeerd en het hielp ook al niet dat hij zich, om zijn populariteit te herwinnen, aandiende als “de Romeinse Hercules” en als gladiator optrad in het Colosseum. De moord was zorgvuldig voorbereid: toen Commodus op 31 december 192 werd gedood, zaten op alle sleutelposities aanhangers van de oude generaal Pertinax, zodat de troonswisseling soepel verliep.

Als gladiator deed Commodus het zo slecht nog niet. Zo speelde hij Hercules’ gevecht tegen de Stymfalische vogels na.

Iedereen was verbluft door zijn trefzekerheid. Zo mikte hij bij Mauretanische struisvogels, die zich geweldig snel kunnen bewegen met hun rappe poten en machtige vleugelslagen, op de bovenkant van de hals en sneed ze zo de kop af. Ze bleven dan nog rondlopen alsof ze niet geraakt waren, terwijl ze door de kracht van het schot hun kop allang kwijt waren. (Herodianus, Het keizerrijk sinds Marcus 1.15.2; vert. M.F.A. Brok)

Op de tribune zat de jonge Cassius Dio die, toen hij later een geschiedwerk schreef, een persoonlijke herinnering ophaalde:

Hij deed ook nog iets tegen ons senatoren waardoor we niet anders verwachtten dan dat we eraan zouden gaan. Hij had namelijk een struisvogel gedood en de kop afgehakt en kwam naar de plaats waar wij zaten, terwijl hij in zijn linkerhand die kop en in zijn rechter een bebloed zwaard omhooghield. Hij zei geen woord, maar schudde met een akelige grijns zijn hoofd, waarmee hij te kennen gaf dat hij met ons hetzelfde zou doen. En velen zouden door zijn zwaard het leven verloren hebben (want het was een lachbui die ons overviel en niet de ellende die ons naar de keel greep), als ik niet op een paar laurierbladeren uit mijn krans had gekauwd en de anderen die bij mij in de buurt zaten ertoe gebracht had dat ook te doen, om met de gestage beweging van onze mond de verraderlijke lach te verbergen. (Cassius Dio, Geschiedenis van Rome 73.10.3; vert. Simone Mooij)

[Dit was de vijftigste aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]