Dat was dus echt een schok, toen ik de bovenstaande schaal in 2011 voor het eerst zag in het Museum van Azerbaijan in Tabriz. Zo groot als een grammofoonplaat, gemaakt van zilver, verguld. Sassanidisch.
Een en al actie: twee ruiters in gevecht, waarvan de linkse aan de hand van zijn “rozenkroon” wellicht valt te identificeren als de Perzische oppergod Ahuramazda – of eigenlijk Ohrmazd in deze tijd, de Late Oudheid, toen de naam nogal was verbasterd. De rechtse figuur zal dan de belichaming wel zijn van het kwaad, Ahriman. Als deze interpretatie klopt, is dit de eeuwige kosmische strijd tussen goed en kwaad, maar ik sluit niet uit dat er andere interpretaties zijn.
Ik stond dus echt paf. Zoiets had ik nog nooit gezien en eerlijk gezegd trof het me als net iets té levendig, net iets té mooi. En bovendien: dit soort gevechtsscènes kennen we wel, maar nooit is daarbij de eeuwige kosmische strijd afgebeeld. Ze symboliseren altijd werkelijke gevechten tussen echte Sassanidische legers en echte vijanden. Het zijn nooit religieuze afbeeldingen.
“Is dit wel echt?” flapte ik eruit, net iets te luid. Een van de bewaaksters had het gehoord en legde me – blij dat ze haar Engels kon testen – uit dat er inderdaad wat vraagtekens waren geweest maar dat deze schaal vermoedelijk toch authentiek was.
De foto is deze keer wat groter dan anders. U zult er namelijk nooit op een andere manier van kunnen genieten, want in 2013 is deze schaal gestolen. De dieven zijn gearresteerd, maar de buit is niet teruggevonden.
Naschrift
Het voorwerp in kwestie bleek dus wel degelijk nep te zijn: lees er hier meer over.
[Dit was de 123e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]
Waarom moet deze afbeelding religies zijn? De Sassanieden maakten zat kunst waarin de veldslagen van hun koningen verheerlijkt werden. Ik herken de kroon niet (er zijn kenners die dat wel weten) maar gok zelf op de overwinning op de Parthen.
De “rozenkroon” is een specifiek attribuut van Ahuramazda en Anahita. Vgl. een drietand. Dat is doorgaans Neptunus.
Aha, dus toch die kroon. Prima.
Als ik naar deze afbeelding kijk valt me op dat de doder een broekdrager is met een sarmatisch-achtige pijlkoker en een spathius-slagzwaard. Degene die wordt gedood is geen broekdrager en gebruikt volgens mij een Caucasische gladius-zwaard, die u bijvoorbeeld ook kunt zien op een bekende Stilicho-afbeelding.
Mijn inschatting zou zijn zeer late oudheid. In die tijd waren grote delen van Caucasus en Perzie Christelijk. Is het onmogelijk dat het St. Georgius is, die de Drakenkoning dood? (In Georgie bestaan gelijksoortige afbeelding in Romaanse stijl).
Ahura Mazda versloeg Ahriman en redde het licht. Maar doodde hij Ahriman? Of wierp hij hem slechts terug in de duister? Als het slachtoffer Ahriman is, waarom draagt hij dan geen broek?
Wat ik eigenlijk probeerde te zeggen in mijn vorige post: is een levende Ahriman geen noodzakelijke voorwaarde voor het dualistische Zurvanistische??
Ik zie ook geen zonnewiel bij de doder.