De afbeelding van de sneuvelende rechter figuur op de schaal, ik zal hem maar Artabanos noemen, zit vol ongelukkige reconstructies. De beenbeschermer bijvoorbeeld was niet de afgebeelde over de benen aangetrokken slobkous.
[Twee weken geleden blogde ik over het feit dat we er maar op moeten vertrouwen dat de voorwerpen in de musea echt zijn. Het is denkbaar dat voorwerpen die pakweg een halve eeuw geleden zijn aangekocht door nietsvermoedende museummedewerkers, vals blijken als ze met moderne technieken worden onderzocht. Ondertussen zijn die vervalsingen echter deel gaan uitmaken van de data waarop onze oudheidkundige kennis is gebaseerd. Een meta-analyse zou daarom best nuttig zijn maar die is nooit uitgevoerd.
Stomtoevallig stuitte ik vorige week op twee voorbeelden van deze problematiek. Binnenkort een charmant beeldje uit Reims, vandaag een voorwerp waarover ik al eens blogde. De gastauteur, Eduard Alofs, is bouwkundig ingenieur en in Leiden aan het promoveren op oorlogvoering te paard in Azië. De eerste vier delen van zijn Studies on Mounted Warfare in Asia zijn reeds verschenen in War in History.]
Onlangs werd uit het Azerbeidzjan Museum in Tabriz de bovenstaande vergulde zilveren schaal gestolen. Er werd al getwijfeld of dit een echte Sasanidische schaal was, maar nu kunnen we niet meer de proef op de som nemen en het metaal aan een nadere analyse onderwerpen. Is dat jammer? Nou, nee.
Eerst wat over die Sasaniden. Het deel van het rijk van Alexander de Grote dat door zijn generaal Seleukos was ingepikt werd in de tweede eeuw voor Christus door Iraanse nomaden uit Centraal-Azië veroverd, onder de dynastie van de Arsakiden. Net als de oude Grieken en Romeinen noemen we die veroveraars de Parthen, naar de eerste Iraanse provincie waar ze zich vestigden, Parthië. In de derde eeuw na Christus werd de laatste telg uit die Parthische dynastie van de Arsakiden, Artabanos IV, verslagen en gedood door een opstandige vazal uit Persis, Ardashir. Die veroverde vervolgens het Parthische Rijk en nog zo wat, en vestigde de Perzische dynastie van de Sasaniden. De Sasaniden heersten tot de komst van de Arabieren in de zevende eeuw na Christus over wat ook wel het tweede Perzische Rijk wordt genoemd. Het eerste Perzische Rijk was dat van de Achaemeniden, waar Alexander een eind aan had gemaakt.
Dat was dus echt een schok, toen ik de bovenstaande schaal in 2011 voor het eerst zag in het Museum van Azerbaijan in Tabriz. Zo groot als een grammofoonplaat, gemaakt van zilver, verguld. Sassanidisch.
Een en al actie: twee ruiters in gevecht, waarvan de linkse aan de hand van zijn “rozenkroon” wellicht valt te identificeren als de Perzische oppergod Ahuramazda – of eigenlijk Ohrmazd in deze tijd, de Late Oudheid, toen de naam nogal was verbasterd. De rechtse figuur zal dan de belichaming wel zijn van het kwaad, Ahriman. Als deze interpretatie klopt, is dit de eeuwige kosmische strijd tussen goed en kwaad, maar ik sluit niet uit dat er andere interpretaties zijn.
Tabriz, gelegen in het noordwesten van Iran, is niet de allerbekendste stad van het land. Er wordt geen aansprekend, internationaal product vervaardigd, zoals de druiven uit Shiraz of de tapijten van Kerman; er zijn geen schokkende politieke gebeurtenissen geweest, zoals in Teheran; en anders dan Isfahan, waar een bekend gedicht is gesitueerd, speelt Tabriz ook al geen rol in de internationale letteren. Heel misschien kent u de grap van F. Springer, die in zijn hilarische roman Teheran, een zwanenzang iemand een boek laat schrijven met een hoofdstuk over het bezoek dat de componist Gustav Mahler aan de stad zou hebben gebracht.
Ik heb wel eens gezocht naar CDs met een Mahlersymfonie in de bazaar van Tabriz, een schitterend, oud en groot complex dat een welverdiende plaats heeft op de UNESCO-lijst van Werelderfgoed. Als iets in de bazaar van Tabriz iets niet te koop is, zal het vermoedelijk wel niet bestaan – met uitzondering dan van Mahler-CDs, waarvan ik zeker weet dat ze bestaan en die ik desondanks niet heb kunnen vinden.
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.