Mijn zakenpartner fotografeerde de bovenstaande vaas in het British Museum. Het voorwerp is zo’n dertig centimeter hoog en is ontdekt in het Mausoleum van Halikarnassos, de monumentale tombe die ooit is gebouwd voor de satraap van zuidwest-Turkije, Maussolos. Van dat gebouw, een van de zeven wereldwonderen, is helaas weinig meer over, maar de vaas maakt veel goed.

Om te beginnen is het materiaal, een soort calciet, afkomstig uit Egypte. De inscriptie is echter Perzisch en kun je met enige fantasie wel vertalen:

Xšayarša xšayathiya vazraka

Het tweede woord is geen ander dan sjah, het woord dat de Iraniërs gebruiken om hun koningen aan te duiden. Het laatste woord is in het moderne Perzisch bozorg, “groot”. Het eerste woord zal dan wel de aanduiding zijn van de grote koning, en wellicht herkent u de naam die wij aan het Grieks hebben ontleend als “Xerxes”. Kortom: er staat dat deze vaas eigendom is van “de grote koning Xerxes”.

Om er zeker van te zijn dat anderstaligen dat ook begrepen, staat het er ook in het Egyptisch, in het Babylonisch en in het Elamitisch. Niet dat dit, als inscriptie, heel belangrijk is, maar de vindplaats maakt de vondst toch vrij spectaculair. Hoe komt zo’n Achaimenidisch hofvoorwerp immers in Halikarnassos terecht?

De mensen van het British Museum hebben een theorie. In 480 v.Chr. probeerde Xerxes het Griekse vasteland te onderwerpen. Eén van de eskaders in Xerxes’ vloot bestond – ik zeg dit op gezag van de Griekse onderzoeker Herodotos – uit schepen uit Halikarnassos, gecommandeerd door koningin Artemisia I. Het is heel goed denkbaar dat Xerxes, die haar hoog waardeerde, deze vaas aan haar cadeau heeft gedaan. Het voorwerp, dat zo duidelijk aangaf dat het koninklijke huis van Halikarnassos in de Perzische gunst stond, moet van generatie op generatie zijn doorgegeven, tot koningin Artemisia II het als grafgift meegaf aan haar echtgenoot Mausollos.

Zo interpreteren we dus een van Egyptisch materiaal vervaardigd en in Anatolië gevonden Perzisch hofvoorwerp met behulp van een Griekse tekst. Globalisering is geen recent verschijnsel. Ik kan jaloers zijn op de mensen in het museum: je mag zo maar een voorwerp aanraken dat ook door de handen is gegaan van Xerxes, van twee koninginnen Artemisia en van Maussolos.

[Dit was de 188e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier. En voor een goed gedicht over Achaimenidische vazen moet u daar zijn.]