Tag: Xerxes

De stèle van Yehawmilk

On door Jona LenderinginFenicië, Museumstuk
Stèle van Yehawmilk (Louvre, Parijs)

De bovenstaande stèle is meestal te zien in het Louvre in Parijs, maar momenteel in Leiden. Daar is immers een grote Byblos-expositie en dit monumentje komt uit Byblos. Gemaakt van kalksteen, stelt het reliëf koning Yehawmilk voor, die offert aan de Dame van Byblos. Wat betreft die godin: ze is eigenlijk naamloos maar velen herkenden er de Egyptische Hathor in. En zo is ze hier ook afgebeeld. Wat betreft de koning: die moet u dateren in de eerste helft van de vijfde eeuw v.Chr. Hij is dus een tijdgenoot dus van de Perzische koning Xerxes en wie weet nam Yehawmilk deel aan de expeditie naar Griekenland. Op het plaatje hierboven draagt de Feniciër een Perzisch gewaad. En hij offert dus aan een in Egyptische stijl afgebeelde godin.

Onder de afbeelding is een Fenicische inscriptie. We noemen elk door/voor een vorst vervaardigd inschrift een koningsinscriptie, maar dat is eigenlijk een zó vage term dat het weinig zegt over het genre. Toevallig heb ik de vertaling van Edward Lipiński bij de hand, waaruit ik wat fragmenten citeer (iets aangepast). Zoals te doen gebruikelijk stelt de koning zich eerst voor.

Lees verder “De stèle van Yehawmilk” →

De Perzische en hellenistische stad Kyrene

On door Jona LenderinginHellenisme, Libië en Maghreb, Oude Griekenland, Perzië
Monument voor Pratomedes op de markt van Kyrene

[Tweede deel van een korte geschiedenis van Kyrene, een zeer belangrijke Griekse stad in het huidige Libië. Het eerste deel was hier.]

In 525 v.Chr. veroverde de Perzische koning Kambyses Egypte. Farao Psamtek III was kansloos. De kort daarvoor aangetreden koning van Kyrene, Arkesilaos III (zoon en opvolger van Battos III de Lamme en Feretime), begreep wie de sterkste was en koos partij voor de veroveraar. Met diens steun durfde Arkesilaos het aan de koninklijke voorrechten terug te eisen, wat leidde tot nieuwe spanningen in zijn stad. Rond 518 verdreef de oppositie Arkesilaos, die naar Samos ging en daar een leger wierf. Daarmee versloeg hij zijn tegenstanders en wist hij naar Kyrene terug te keren. Lang kon hij echter niet genieten van zijn heroverde macht. De stad accepteerde hem domweg niet – democratie was inmiddels een normale ontwikkeling – en de koning moest opnieuw vluchten. Samen met zijn schoonvader, de Libische koning Alazeir van Barka, werd hij vermoord.

Koningin Feretime riep nu de hulp in van de Perzen, de machtige bondgenoot van het koninklijk huis van Kyrene. De satraap van Egypte, Aryandes, accepteerde de uitnodiging en veroverde Kyrene. De nieuwe koning, Battos IV, was echter geen autonoom heerser van een onafhankelijk koninkrijk, maar de zetbaas van de Perzen.

Lees verder “De Perzische en hellenistische stad Kyrene” →

Herodotos’ bronnen

On door Jona LenderinginBabylonië, Geschiedenis, Klassieken, Oude Griekenland, Perzië4 reacties
De stadsmuur van Babylon.

[Vijfde van zeven stukken over de Griekse onderzoeker Herodotos van Halikarnassos. Het eerste deel was hier.]

Herodotos beweert dat hij de hele bekende wereld heeft bezocht. Onder zijn informanten heeft hij priesters uit Griekenland, Egypte en Babylon; Libiërs, Karthagers, Cyprioten, Egyptenaren, Grieken, Italianen, Perzen, Feniciërs en Skythen. Iedereen lijkt te hebben willen meewerken.

Fake nieuws?

Interviews lijken Herodotos’ belangrijkste bron te zijn geweest. Als een goed journalist presenteert hij zijn publiek verschillende versies van dezelfde gebeurtenis. Zo biedt hij in 8.37 niet alleen een Grieks verslag van de Perzische aanval op de Griekse tempel in Delfi, met daarin opgenomen de opportune verschijning van twee bovennatuurlijke helpers die de Perzische aanval pareerden, maar hij is er zelfs in geslaagd een Perzische informant van deze goddelijke interventie te vinden.

Lees verder “Herodotos’ bronnen” →

Herodotos’ originaliteit

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Oude Griekenland3 reacties
Homeros (Glyptothek, München)

[Derde van zeven stukken over de Griekse onderzoeker Herodotos van Halikarnassos. Het eerste deel was hier.]

Tegenwoordig vormen de Historiën meestal één boek. In de Oudheid waren negen boekrollen nodig om de hele tekst te bevatten. De indeling is sindsdien gehandhaafd: het is nog steeds gebruikelijk Historiën te verdelen in negen boeken. In sommige edities zijn ze vernoemd naar de negen muzen; dat vind ik altijd chique.

De Italiaanse classica Silvana Cagnazzi heeft erop gewezen dat elk boek valt te verdelen in drie of vier eenheden, de logoi (verhalen). Wie één logos voorleest, heeft daarvoor ongeveer vier uur nodig. Het is waarschijnlijk dat we zo herkennen hoe Herodotos de resultaten van zijn onderzoek voor het eerst heeft publiceerde: als lezing. Dit komt overeen met een oud verhaal dat hij zijn werk heeft voorgedragen op de Olympische Spelen. Ook de anekdote dat de jonge Thoukydides in huilen uitbarstte bij een lezing door Herodotos, veronderstelt deze wijze om informatie te delen.

Lees verder “Herodotos’ originaliteit” →

Perzen, Grieken en pseudohistorici (3)

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Oude Griekenland, Perzië7 reacties

Ik heb in de twee eerste stukjes Herodotos aan u geïntroduceerd en iets verteld over zijn ideeën over oorzakelijkheid, die afwijken van hoe wij daar tegenaan kijken. Herodotos’ keuzes hebben invloed op zijn verhaal. Hij selecteert informatie die past bij de toenmalige visie op causaliteit en dat maakt het voor ons al met al wat onbevredigend. (Het is een gekend probleem met antieke auteurs dat ze niet de beleefdheid hadden te schrijven voor mensen die vijfentwintig eeuwen later werden geboren.) Er zijn allerlei zaken die we niet weten, niet weten kunnen, omdat Herodotos ons er niet over informeert.

De oorzaak van de Perzische inval in Griekenland is na het voorgaande het obligate eerste voorbeeld. Vanuit ons perspectief is Herodotos’ relaas, gebaseerd op actie/reactie en onderbroken met een bovennatuurlijke interventie die moet verhinderen dat Xerxes zich bedenkt en nemesis belet, volkomen ontoereikend. Die bovennatuurlijke interventie is bovendien gegoten in de vorm van een misleidende droom, een motief dat Herodotos regelrecht kopieert uit de Ilias.

Lees verder “Perzen, Grieken en pseudohistorici (3)” →

Perzen, Grieken en pseudohistorici (1)

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Oude Griekenland, Perzië10 reacties
Modern portret van Herodotos (Bodrum)

Het leuke van een eigen blog is dat je kunt doen wat je zelf wil. En hoewel ik het altijd leuk vind om op zondag iets over het Nieuwe Testament te schrijven en op maandag een methodisch probleem aan te pakken, voel ik me vrij om daar van af te wijken en iets heel anders te doen: een reeks over Xerxes’ expeditie naar Griekenland. Dat is niet omdat ik er onlangs een boek over heb gepubliceerd, al is dat wel waarom ik denk dat ik er iets van weet, maar omdat ik er zaterdag een digitale les over heb verzorgd en ik ineens weer zin had in de materie. Ik weet nu nog niet precies hoe dit zal gaan, behalve dan dat ik aanstaande woensdag de reeks onderbreek voor een aflevering in de reeks “Wat deed Julius Caesar vandaag 2069 jaar geleden?”

Ter zake.

De Perzische Oorlog

Eerst maar even dit: voor de Perzische Oorlog, zoals wij de expeditie van Xerxes noemen, hebben we eigenlijk maar één bron, de Historiën van Herodotos, een van de leesbaarste teksten uit de Oudheid. Het woord historie betekende destijds, in de vijfde eeuw v.Chr., nog “onderzoek”, en de auteur heeft werkelijk alles onderzocht wat er te onderzoeken viel. Dat ordent hij thematisch en chronologisch. We lezen over de veroveringen van de Perzische vorsten Cyrus, Kambyses en Darius, en bij elk binnengevallen land neemt Herodotos de moeite iets over topografie, etnografie, religie, geschiedenis enz. te vertellen. De volgende koning die op oorlogspad gaat is Xerxes; hij probeert de Griekse stadstaten te onderwerpen. Omdat Herodotos’ publiek de topografie, de gewoonten, de godsdienst en het verre verleden van zichzelf wel kenden, kon Herodotos dat overslaan en zo worden de Historiën uiteindelijk geschiedschrijving.

Lees verder “Perzen, Grieken en pseudohistorici (1)” →

Xerxes, de koninklijke toerist

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Oude Griekenland, Perzië, Toerisme2 reacties
Tempe

Voordat hij in de zomer van 480 v. Chr. Thessalië binnenviel, verzamelde de Perzische koning Xerxes zijn troepen in Therma (het huidige Thessaloniki). Bij het zien van de toppen van Olympos en Ossa, besloot hij de kloof tussen de twee bergen, het Tempe-ravijn waarover ik al eens blogde, te bezoeken. Een van de redenen was om de weg te verkennen. De Griekse onderzoeker Herodotos geeft echter ook een tweede motief aan: de grote koning had grote bewondering voor de grote werken van de natuur.

Het koninklijk bezoek biedt Herodotos de gelegenheid om uit te weiden. Verwijzend naar een oude mythe dat de god Poseidon de kloof van Tempe zou hebben geschapen, merkt hij op dat dit een redelijke verklaring is. De dichter Homeros had Poseidon immers de “schudder der aarde” genoemd, en het lag volgens Herodotos voor de hand dat deze kloof door aardbevingen was ontstaan. Hoewel hij zich vergist – Tempe is in feite ontstaan door erosie – geeft hij er blijk van zich bewust te zijn van het feit dat het oppervlak van de aarde sinds het ontstaan van de wereld is veranderd. Dat is nogal een inzicht.

Lees verder “Xerxes, de koninklijke toerist” →

De slangenzuil van Delfi

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Museumstuk, Oude Griekenland, Perzië2 reacties
De sokkel van de slangenzuil in Delfi

Eind september 480 v.Chr. versloegen de Griekse schepen de Perzische in de zeeslag bij Salamis. Hiermee lijken de Perzen, die probeerden de Griekse stadstaten te onderwerpen, hun overmacht ter zee te hebben verloren, al moet hierbij meteen worden aangetekend dat onze belangrijkste bron, Herodotos, eveneens vertelt dat het Fenicische eskader wegvoer. We weten niet waarom dit gebeurde, maar het kan weleens belangrijker zijn geweest dan de roemruchte zeeslag.

In elk geval werd het voor de Perzen moeilijk hun landleger voldoende te steunen. In de zomer van 479 slaagden de Grieken er in een zenuwenoorlog in Boiotië in ook de Perzische cavalerie en infanterie terug te drijven. Na deze slag bij Plataia vielen de Grieken nog allerlei Perzische posities aan, culminerend in de val van Eïon, mogelijk het belangrijkste Perzische fort in Europa. De Grieken vierden hun overwinning met een monument in Delfi.

Lees verder “De slangenzuil van Delfi” →

Xerxes’ non-comeback

On door Jona LenderinginFenicië, Geschiedenis, Klassieken, Oude Griekenland, Perzië13 reacties
Een Fenicisch oorlogsschip op eens munt uit Byblos (Nationaal Museum, Beiroet)

In 480 v.Chr. probeerde de Perzische koning Xerxes de Griekse stadstaten te onderwerpen. Hij veroverde Thessalië, zegevierde bij Thermopylai en Artemision, onderwierp Boiotië en verwoestte Athene. Ik heb er al eens over geblogd. Zijn vloot leed echter een nederlaag in de haven van Athene – de zeeslag bij Salamis – en daarop keerde Xerxes terug naar Klein-Azië. De slag bij Salamis geldt daarom als keerpunt in deze oorlog, ja als een gebeurtenis van wereldhistorische betekenis. Dat laatste is onzin, zoals ik hier uitleg, maar het eerste, tja, eigenlijk is het maar de vraag of Salamis zo belangrijk was.

Logistiek?

De grote, onoplosbare vraag is namelijk waarom de Perzen de winter niet benutten om hun vloot, die met 300 of 400 oorlogsbodems nog ruimschoots was opgewassen tegen de Griekse, verder te versterken en waarom ze niet profiteerden van het feit dat in het voorjaar van 479 de Atheners en Spartanen ruzieden over de te volgen koers.

Eén verklaring is dat het voor de Perzen onmogelijk was in de winter voldoende voedselvoorraden op te bouwen. Als dit correct is, was niet de zeeslag bij Salamis beslissend voor de uitkomst van de oorlog. Dan ligt de oorzaak van de Griekse overwinning vooral in de logistiek. De Perzen konden tegenover de technisch superieure Grieken alleen superieure aantallen stellen, maar die veronderstelden onmogelijk grote voedselvoorraden. De operatie moest zijn afgerond voor het einde van het vaarseizoen. De late zomer van 480 was de enige kans die de Perzen hadden gehad, stormen hadden het succes belet en Salamis was de klap geweest die ze niet meer te boven kwamen.

Lees verder “Xerxes’ non-comeback” →

WvdK | Xerxes in Larissa en Halos

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Klassieken, Oude Griekenland16 reacties
De haven van Halos; het genoemde “volkshuis” zal bij de fabrieken achteraan hebben gelegen.

In 480 v.Chr. vielen de Perzen Griekenland binnen. Onze voornaamste bron is de heerlijk schrijvende Herodotos van Halikarnassos. Aan hem en de Perzische oorlog tegen de Grieken wijdde ik mijn boekje Xerxes in Griekenland, waarin ik uitleg hoe weinig we van de gebeurtenissen weten en hoe absurd het is à la Tom Holland hier een wereldhistorische gebeurtenis van te maken waarin de westerse wereld de verschrikkingen van de oosterse onderdrukking bespaard bleven. Meer hier.

In de eerst week van september, nu dus 2499 jaar geleden, trok het enorme Perzische leger door het Noord-Griekse landschap dat Thessalië heet en bereikte Achaia. Herodotos onderbreekt het verhaal van de opmars met interessante anekdotes.

Lees verder “WvdK | Xerxes in Larissa en Halos” →