Weer eens een stukje over Assyrië vandaag, over een niet zo heel erg bekend museumvoorwerp dat gek genoeg door honderden mensen per dag wordt gezien: het bovenstaande reliëf, dat afkomstig is uit het paleis van de Assyrische koning Aššurbanipal (r.668-627) in Nineveh. De reliëfs met zijn leeuwenjacht in het British Museum (zie plaatje) zijn veel beroemder dan de strijd tegen de Arabieren hierboven, dat is te zien in de Vaticaanse Musea in Rome. Dagelijks sloffen daar honderden bezoekers langs, maar ze zien het niet meer omdat ze volstrekt murw zijn gebeukt door een menigte van andere, even murw gebeukte toeristen.

Zoals te doen gebruikelijk weten we ook over Aššurbanipals oorlog tegen de Arabieren minder dan we zouden willen. Het woord “Arabieren” werd in de Oudheid gebruikt voor vrijwel alle nomaden die vanaf het Arabische Schiereiland naar het noorden kwamen. In dit geval lijkt het echter te gaan om een groep in het gebied dat wij Jordanië noemen, verwant met de Nabateeërs, met wie ze soms in één adem worden genoemd. Aššurbanipal was trots toen hij deze Arabieren had onderworpen en vertelde hoe hij de Arabische koning Ya’uta’ had vernederd:

Aššur, de koning der goden, groot als een berg, gaf mij Ya’uta’ in gevangenschap. Om de majesteit van Aššur en de andere goden, mijn meesters, bekend te maken, legde ik hem een zware straf op: ik sloot hem op in een hondenkooi. Ik bond hem vast bij de jakhalzen en honden en liet hem de poort van Nineveh bewaken die bekendstaat als Toegang voor de Menigte der Naties.

Dit soort teksten hebben de Assyriërs een reputatie gegeven van intense wreedheid. En anders zijn het afbeeldingen als de bovenstaande wel. Helemaal rechts ligt een gedode Arabier op zijn dromedaris, links liggen twee lijken onder wat gebroken palmen, die door de Assyrische soldaat in het midden met een fakkel in brand worden gestoken. Eigenlijk is dit nog een onschuldig plaatje: op andere reliëfs zien we hoe mensen worden gespietst en hoe Aššurbanipal zit de picknicken onder een boom waarin het hoofd is opgehangen van een verslagen vijand.

Nee, lieve jongens waren die Assyriërs niet. Maar die wreedheid lijkt voor een deel gecalculeerd te zijn geweest: bedoeld om vijanden te imponeren en onderworpenen in het gareel te houden. Het was een optie die alle antieke volken hadden en toepasten. Er zijn voldoende teksten om soortgelijke wreedheden te documenteren voor de Babyloniërs, Perzen, Grieken en Romeinen. Dat zij niet dezelfde reputatie hebben gekregen, is misschien omdat ze er minder afbeeldingen van maakten.

Of misschien: omdat de Babylonische, Perzische, Seleukidische en Romeinse heersers konden voortbouwen op de fundamenten die de koningen van Assyrië hadden gelegd. Het blijft hoe dan ook opvallend dat toen Assyrië vanaf 620 begon aan zijn doodsstrijd, de volken uit het rijk niet massaler in opstand kwamen tegen de tirannieke heersers. De enige die juicht om de val van Nineveh is de joodse profeet Nahum. Het is heel goed mogelijk dat de bevolking van het Nabije Oosten zich erbij had neergelegd dat er geen ruimte meer was voor de kleine IJzertijd-staatjes van weleer, en dat ze de voordelen herkenden van wereldrijken als het Assyrische. De daarop volgende staten kunnen daarvan hebben geprofiteerd.

[De expositie over Nineveh in het RMO duurt van 20 oktober tot en met 25 maart 2018. Meer stukjes over Assyrië vindt u hier. Dit was het 227e voorwerp in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]

Deze blog is gratis, maar als u me wil steunen, koop dan een van mijn boeken, doe via Livius.nl een cursus of reis (bijvoorbeeld Cyprus), of doneer. U kunt de blog volgen via het Whatsapp-kanaal.