Dit wonderlijke reliëf komt uit Koghb in het uiterste noorden van Armenië. Het ligt dichter bij de Georgische hoofdstad Tblisi dan bij Yerevan. Onderaan ziet u Maria met het Christuskind; het haar van de moeder is zó afgebeeld dat het lijkt op een aureool. Christelijke kunst is in Armenië onvermijdelijk – het stikt hier van de middeleeuwse kerkjes – maar dit reliëf is ongebruikelijk.
Het aardige is dat van boven twee duiven neerkomen die een kroon aanbieden. Dat is op zich geen ongebruikelijke afbeelding: meestal stelt een neerdalende duif de Heilige Geest voor. Maar daarvan zijn er geen twee. En trouwens, de Heilige Geest brengt doorgaans geen kronen.
Er lopen hier twee motieven door elkaar. Naast de neerdalende Heilige Geest zien we een in feite seculier motief: het kronen van een atleet of een koning met een diadeem. Die kroning is in feite het toewijzen van glorie en roem. Een mooie parallel is te zien in de Grote Grot van Taq-e Bostan, waar twee Victoria’s diademen brengen naar de Sassanidische koning Khusrau II. Die diadeem werd vroeger wel aangeduid als “ring of power”, maar die naam is wat in onbruik geraakt na het succes van de Tolkien-verfilmingen van Peter Jackson.
Maar het is wel wat we zien: de Heilige Geest die neerdaalt, maar ook een afbeelding van Christus Koning. Het aardige is dat dit reliëf ontzettend oud is: derde of vierde eeuw, toen er in feite nog geen christelijke sculptuur bestond. Wat latere christelijke leiders ervan hebben gedacht, is mij niet bekend.
[Dit waren het 326e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]
En als er nog geen christelijke sculptuur bestaat, gebruikt de beeldhouwer natuurlijk beelden die hem bekend voorkomen en zo krijg je dus dit Armeens/Perzisch/christelijk reliëf.
Enne… Ik heb zo’n vermoeden dat ik niet de enige ben die bij Jona’s opmerking van gisteren “misschien vind ik tijd om iets te schrijven” heeft gedacht: natuurlijk ga je iets schrijven.
Fijn dat je tijd vindt (ook voor ons).
Twee duiven (of twee lammeren) naast het kruis of naast een kelk komt meer voor in christelijke iconografie, naar mijn weten. Ik heb helaas geen voorbeelden voor handen ter bewijs. De ring is mij onbekend.
Sorry, ik bedoel: de diadeem is mij onbekend.
Uit welke eeuw komt het reliëf?
Museum zegt 3e/4e eeuw. Ik denk dat het eerste wel érg vroeg is.
Een afbeelding van Maria lijkt mij ook eerder 5e/6e eeuws. De duif hoeft niet altijd voor de Heilige Geest te staan. In het baptisterium van Albenga, Italië staan er 12 rond een Christusmonogram (5e of 6e eeuw).
Wat voor beest zit er bij Maria op schoot, een hond?
Wat grappig om bij Maria meteen te denken dat ze een hondje op schoot heeft. Ik denk dan aan het kind Jezus. En het aardige is dat Jezus ook erg op zijn moeder lijkt: dezelfde neus, dezelfde ogen.
Van je moeder ben je doorgaans zekerder dan van je vader.
staan er in die middeleeuwse kerkjes toevallig ook middeleeuwse orgeltjes of deed men daar in de middeleeuwen niet aan muziek in de kerk ? Zou er graag een foto van zien in je blog.