De tocht van Hannibal over de Alpen mag dan een non-probleem zijn, het is een leuk onderwerp om uit te leggen wat oudheidkundigen nu eigenlijk doen. Stap één: je stelt de tekst vast van onze bronnen (Polybios en Livius dus). Stap twee: kijk hoe die zich tot elkaar verhouden. Stap drie: distilleer welke aanwijzingen je nu eigenlijk hebt. Stap vier: pas deze informatie in het landschap.

Vage informatie

Over stap één hebben we het gehad toen we het hadden over de Arar/Skaras. De uitkomst van stap twee is dat de twee bronnen teruggaan op een getuige én dat Livius daar iets aan toevoegde uit Timagenes van Alexandrië. Stap drie is dat de resterende informatie te gering, te ambigu en te inconsistent is om stap vier te zetten. Dat wil niet zeggen dat we helemáál niets weten. We weten dat er twee oerbronnen waren: de getuige achter Polybios en Livius én de informatie van Timagenes.

Als we alleen de door Polybios en Livius gedeelde traditie hadden, zouden we Hannibal vermoedelijk van het Eiland langs de Isère naar de Col de Mont-Cenis laten optrekken. We hebben echter ook Timagenes, die enkele stammen noemt en Hannibal naar de bovenloop van de Durance brengt. Dan is de Col de Montgenèvre het meest plausibel.

De Drac

Die twee zijn te harmoniseren. Daarvoor moeten we aannemen dat het Karthaagse leger via de Isère is opgerukt tot ongeveer Grenoble, zoals Polybios zegt, en toen zuidwaarts is gegaan door de vallei van de Drac tot het gebied rond Gap of Chorges, en daarna verder getrokken is via de Durance, zoals Livius op gezag van Timagenes zegt.

Er is veel voor deze hypothese te zeggen. Op de dag waarop Hannibal zou hebben moeten beginnen aan de eigenlijke beklimming is, als je van de Isère naar de Drac trekt, inderdaad een stevige klim; op de plek waar Hannibal een versterking inneemt, ligt inderdaad het oeroude fort La Mur; op de plek waar het Karthaagse leger het gebied van de ene stam verlaat en een ander stamgebied betreedt, is inderdaad zo’n grens; er is een plek aan te wijzen voor een hinderlaag.

Voor het goede begrip: zulke plekken zijn overal in de Alpen overal te vinden. Er is nul bewijs dat Hannibal langs de Drac is gekomen en het is alleen een hypothese die we bedenken omdat we weten dat Livius materiaal heeft uit Timagenes dat Polybios niet heeft. Het beste dat we over de hypothese kunnen zeggen is dat ze niet door het bewijsmateriaal wordt tegengesproken.

***

Ik rond deze reeks dinsdag af. In mijn boek Hannibal in de Alpen beschrijf ik wat we niet en wat we wel weten kunnen. U kunt het al bestellen. In alle bescheidenheid durf ik te zeggen: u doet uzelf er een plezier mee, u doet ook uw vrienden en buren er een plezier mee, dus bestel er gewoon drie tegelijk en dan hebt u in januari iets leuks voor uzelf en om cadeau te doen.