Voor het laatste van de filmpjes die mijn zakenpartner en ik maakten over Hannibal in de Alpen, wilden we toch echt over een pas reizen. Dat was nog niet zo gemakkelijk, want de coronabeperkingen maakten een bezoek aan Italië praktisch onmogelijk. We zijn niet verder gekomen dan het wintersportdorpje Montgenèvre. Lopend in de regen leg ik uit dat er diverse dingen zijn die we weten over de pas waarover Hannibal naar Italië kwam, en dat de Montgenèvrepas aan de meeste criteria voldoet.
Dit was het laatste van zeven filmpjes.
- In het eerste filmpje legde ik uit dat onze reconstructie van Hannibals krijgsplan afhankelijk is van de plek waar hij de Rhône overstak. Die kennen we echter niet.
- Een volgend filmpje behandelde het lokaliseren van de woonplaatsen van antieke stammen. Die kunnen overal hebben gewoond.
- Het derde filmpje behandelde de vraag of een bekend IJzertijdfort ook het fort was dat Hannibal stormenderhand innam. Opnieuw: we weten het niet.
- In het vierde filmpje behandelde ik de bronkritiek en daarover valt wel iets te zeggen – maar het brengt ons niet dichter bij identificatie van de juiste pas.
- Inzichten in de klimaatwetenschap en antieke hydrologie behandelde ik in filmpje vijf. Ze brengen ons niet veel verder.
- Tot slot was het vorige filmpje gewijd aan Peter Connolly, die toonde hoe de puzzel misschien valt op te lossen. Met de nadruk op misschien.
U bestelt Hannibal in de Alpen hier.
Nu vraag ik me ineens af waar Italië in die tijd begon? En wat je vanaf deze pas dan wél kunt zien liggen?
Officieel begon Italië aan de Tyrreense zijde bij Pisa en aan de Adriatische zijde bij een riviertje dat Rubico heette. Maar de Povlakte werd eigenlijk ook wel tot Italië gerekend, en dat is wat is bedoeld. Die is alleen vanaf de Traversette en vanaf een zijtak van de Clapier te zien.
Weegt dat ene criterium, dat je Italië/Povlakte ziet liggen, op tegen de andere? De vraag is m.i. hoe serieus we de scène van de toespraak moeten nemen. Ik geloof er eerlijk gezegd weinig van. Ook omdat de noodzaak de manschappen bemoedigend toe te spreken, ontbroken zou hebben als Italië eenmaal zichtbaar was en het einde van de moeilijkheden in zicht kwam. Vandaar mijn keuze voor de Montgenèvre. Maar ik claim niet dat dit de enige optie is.
Enfin. Lees het boek maar. Ik vind (in alle bescheidenheid) dat het vrij geslaagd is.
Wellicht speelt ook mee dat de soldaten van Hannibal daar de weg niet wisten, en vermoedelijk niet eens Italië van Bulgarije hadden kunnen onderscheiden… zouden ze voor de gek zijn gehouden?
Afijn, misschien moet ik je boek maar eens lezen.
Bij de beschrijving van de afdaling lijkt het alsof er tegenspraak is in Livius’ verslag: ter hoogte van de bodemverzakking waren er boomwortels en struiken om je aan vast te houden maar even verderop niet meer. Dat kan kloppen. Livius beschrijft in het tweede geval immers de omweg die de Carthagers probeerden. Deze route over “ongebaande paden” (vermoedelijk weeral een stuk bergop, of het zou geen omweg heten) bleek onmogelijk door de combinatie verse sneeuw – bevroren sneeuw eronder.
Je zou dus aan de voorwaarden voor de pas kunnen toevoegen dat er bij de afdaling, in de zone met aardverschuivingen, een plek moet zijn die minstens de illusie wekt dat je een alternatief pad kon kiezen. Dat is wellicht wat vaag als criterium.