U weet het: de bestudering van de Oudheid is een wetenschap met een uniek gebrek aan data. Het echte nieuws zit daarom niet in de ontdekkingen, want die vormen niks anders dan normale wetenschap. Het nieuws zit in de veranderende methoden, waardoor nieuwe soorten inzicht ontstaan. Dat neemt niet weg dat ontdekkingen, hoe triviaal ook, voor bloggers leuk zijn om over te schrijven.
Ik stel u daarom voor aan keizer Sponsianus. Ik had eigenlijk niet willen bloggen vandaag, maar dit is te geinig.
Valse munten
Het verhaal begint in 1713, als diverse munten opduiken van een keizer Sponsianus. Ze komen uit Transylvanië, dus zeg maar het midden van het huidige Roemenië. Momenteel zijn tweeëntwintig exemplaren bekend. Vier daarvan zijn via de verzamelaar van de Britse antiquariër en anatoom William Hunter (1718-1783) terechtgekomen in Glasgow.
De munten lijken maar oppervlakkig op andere Romeinse munten. De stijl wijkt wat af en ze ogen alsof ze op een andere manier zijn vervaardigd. De opschriften zijn gek. De afbeeldingen op de keerzijden, waar meestal symbolen staan van de keizerlijke propaganda, passen niet bij elkaar. En vooral: Sponsianus is onbekend. De munten zijn vals. Een onbekende keizer, moet de vervalser hebben geredeneerd, zou de nieuwsgierigheid van de verzamelaars wel opwekken: een echt zeldzaam stuk!
Laboratoriumonderzoek
Vervalsers hebben zo hun methoden. De munten die u te koop aangeboden krijgt op opgravingen zijn doorgaans gegoten en niet geslagen. Achttiende-eeuwse vervalsers gingen precies zo te werk en het is intrigerend dat met recent microscopisch onderzoek (bij diverse soorten licht) de munten van Sponsianus blijken te zijn geslagen. Nog intrigerender is dat het slijtagepatroon – dit is een mooi woord voor krasjes – precies lijkt op wat we zouden verwachten. Ook het goudgehalte blijkt verrassend goed overeen te komen met munten uit de tweede helft van de derde eeuw. Het is de vraag of een goede vervalser dat destijds zou hebben kunnen weten. Het is ook de vraag of een vervalser een munt uit de derde eeuw zou hebben nagemaakt, aangezien daar pas laat in de achttiende eeuw belangstelling voor ontstond.
Kortom, we moeten er serieus rekening mee houden dat Sponsianus een werkelijk bestaande keizer is geweest die de macht greep in Dacië in de verwarde situatie na 260. Uiteindelijk zouden de Romeinen Dacië opgeven. Sponsianus kan in die jaren de macht hebben gegrepen en enige tijd voldoende rust hebben gegarandeerd om zelfs te kunnen denken aan de instandhouding van het regulier betaalverkeer.
Een fascinerend, leuk detail. Nieuws is het allemaal niet maar het is leuk voor een blogje op donderdagmorgen.
***
Paul N. Pearson e.a., “Authenticating coins of the ‘Roman emperor’ Sponsian” in: PLoS ONE 17 (11): e0274285
Naschrift 26 november
Een verwoestende beoordeling van de Vlaamse onderzoeker Koen Verboven staat op Facebook, hier, en ook daar.
Het staat straks vast in de Quest.
Wat heet leuk? Mijn hele dag is weer goed!
Het zou kunnen gaan om eeen historische valsemunter? Maar een onbekende wannabe-keizer is natuurlijk ook mogelijk. Zelf vind ik de details te mooi voor een 18e-eeuwse vervalsing.
In ieder geval bestonden die wel, Romeinse valsemunters.
De mainstream-archeologen trekken een rookgordijn van ‘vervalsing’ op om niet te moeten erkennen dat Sponsianus vanzelfsprekend de monarch was van een zeer geavanceerde samenleving die ten onder ging in een catastrofe aan het einde van de ijstijd.
Ja, het is heel erg gesteld met de mainstream-archeologen. Ze leggen ook nooit uit waarom onze voorouders vier meter onder de grond gingen wonen en dat moet wel bewijzen dat ze bang waren voor aliens.
Misschien zijn er nog een stuk meer ‘keizers’ geweest derde eeuw waarvan we niet weten?
Hoe vordert het herstel?
Ja, er zijn wel meer keizers waarvan de authenticiteit dubieus leek en die toch bestonden.
https://mainzerbeobachter.com/2021/11/09/domitianus-ii-en-domitianus-iii/
Ik herstel sneller dan verwacht maar doe het wat rustig aan.
Je hoop dat het tot blokjes beperkt zou blijven en niet tot nieuws opgeblazen, ging niet in vervulling.
https://www.nrc.nl/nieuws/2022/11/24/gouden-romeinse-nepkeizer-blijkt-toch-echt-a4149369
Blogjes, bedoel ik.
Het blijkbaar ontbreken van een baard op het portret is misschien wat a-typisch voor de periode?
“de bestudering van de Oudheid is een wetenschap met een uniek gebrek aan data”
Niet uniek. Onderzoek naar de Oerknal lijdt er ook aan.
Kennelijk is niet iedereen overtuigd van de authenticiteit van die munten:
https://twitter.com/mikofLohr/status/1596121951801864195
https://www.facebook.com/kverbove/posts/pfbid06S1yFnYetfyspWAExLLB8XLSG4dakcwbNhE7Hj9ZQ8PP1Qq9Yc6tDbB2pFX9P4t3l
De boosheid van deze commentatoren suggereert dat je als journalist niet kunt afgaan op een positieve peer review en beter het hele onderzoek overnieuw kunt doen voordat je er over schrijft… blijft de vraag of deze eis realistisch is.
Ik kreeg het inmiddels nog twee keer voorgelegd. Ik heb inmiddels even contact opgenomen met de Vlaamse onderzoeker. Het echte probleem is: we kunnen de peer-review niet langer vertrouwen. Zie ook mijn boek over Hannibal en de uitgave van de Sapfo-papyri (waar ook medeplichtigheid aan heling in het spel is). Ik zou inmiddels kritisch genoeg moeten zijn, maar dit keer trapte ook ik erin.
“… de munten van Sponsianus blijken te zijn geslagen”: in het artikel staat dat ze zijn gegoten hoor! Ik vind het artikel niet heel overtuigend. Wat me wel erg intrigeert is de naam. Als klopt wat in het artikel staat, dat de naam slechts één keer voorkomt op een inscriptie die pas is ontdekt ná het opduiken van de munten, is dat wel opmerkelijk.