In de reeks faits divers deze keer: de Romeinse Rijn en andere Romeinse zaken.

De Rijn

Eerst maar even een constatering n.a.v. het blogje over de Gallische plaatsnamen. Iemand mailde me dat het eigenlijk wat vreemd is dat de Romeinen de Latijnse naam van de Rijn, Rhenus, spelden met /rh/. Suggereerde dat niet dat het een Grieks leenwoord was?

Het blijkt nog veel leuker. Vermoedelijk is er een Keltische naam Renos geweest, die zoiets als route betekende. (Eenmaal gegermaniseerd werd dat in het Oudhoogduits Rin.) De Grieken herkenden in dat Keltische Renos hun werkwoord ῾ρέω, ofwel rheo, “stromen”, en schreven het daarom als ῾Ρῆνος. Dat namen de Romeinen weer over, en die schreven dus Rhenus. Inderdaad een Grieks leenwoord. En deze vorm beïnvloedde later, toen het moderne Duits ontstond, de vorm Rhein.

Welke Griek kan de vorm ῾Ρῆνος hebben ontworpen? Het zou een Polybios of een Poseidonios kunnen zijn geweest, auteurs waarvan we weten dat ze belangstelling hadden voor topografie en voor Gallië. Maar of ze de Rijn kenden? Ik weet het niet.

Iconic

Griekse classici willen een tijdschrift IConiC oprichten. Dat staat voor Innovative Contributions in Classics en de eerste vraag is natuurlijk of andere tijdschriften nooit iets vernieuwends presenteren. Maar de kou slaat je pas echt om het hart als je ziet wat de redactie innovatief noemt.

Some of the fields that will be explored, are: reader-response criticism in Ancient Greek and Latin literature; poetics; narratology; intertextuality; intratextuality; political and sociological readings of classical texts; Greek and Roman myths and religion; ancient Greek and Roman law; the Greek and Latin literature of Late Antiquity; reception (e.g. translation studies; impact of Antiquity in Byzantine, Medieval Latin and Neo-Latin literature, as well as modern literature, art and fashion); new approaches to papyrology, epigraphy and palaeography; historical linguistics; gender studies; digital humanities, teaching Classics, educational history of Classics, etc.

Maar, mijn hemel, welk van deze onderwerpen is innovatief? Het gaat veelal om twintigste-eeuwse benaderingen uit de literatuurwetenschappen (reader-response; narratologie; onderzoek van intertekstualiteit…) of, daarvan niet helemaal te scheiden, het poststructuralisme (“political and sociological readings of classical texts”). Gender-studies stammen uit de jaren tachtig, receptiegeschiedenis was er al in de jaren zeventig. En ik zie met de beste wil van de wereld niet wat er vernieuwend is aan het bestuderen van mythen, religie, recht, de laatantieke literatuur en historische taalkunde. Wolf had het er al over. Dat was 1807.

Ik kan me bij de “new approaches to papyrology, epigraphy and palaeography” overigens wel iets voorstellen. In de papyrologie gaat het dan om ramanspectroscopisch inkt-analyse en in de paleografie om de digitalisering daarvan. Maar dat is alles. Zoals het nu is, bevestigt de redactie het vooroordeel dat er in de klassieken geen werkelijke vernieuwing is.

Voor de goede orde: de digitale paleografie en de hermeneutische omslag die volgt uit de DNA-revolutie zijn revoluties in de wetenschapstheoretische zin van het woord. Er is in de klassieken dus wel degelijk sprake van innovatie, dus ik hoop dat IConiC snel zijn ambities normaliseert.

Romeinse Rijk

En o ja, actief op de sociale media als u bent, hebt u gezien dat er een “meme” rondgaat dat mannen (en niet alleen zij) nogal eens denken aan het Romeinse Rijk. Best leuk, zo’n meme, ook omdat er hier en daar serieuze inhakers zijn.

Als ik ook iets mag opperen: het zou fijn zijn als deze meme ergens iemand aan een universiteit zou inspireren tot het maken van een mooie website voor het grote publiek. Als we zo veel denken aan het Romeinse Rijk, is er belangstelling voor serieuze voorlichting.