In de onregelmatig verschijnende reeks Faits Divers deze keer: de Week van de Klassieken en de ontcijfering van het Kalasmisch.

Week van de Klassieken

In het voorjaar is altijd het evenement dat bekendstaat als de Week van de Klassieken. Dit jaar alweer voor de zeventiende keer. Het begint op 4 april. Toegegeven, de naam is onaantrekkelijk. Alleen mensen die de waarde van de klassieken al kennen, zullen geïnteresseerd opkijken; de rest van de wereld zal er niet nieuwsgierig van worden. Marketeers hebben dat zelfs gemeten: mensen verliezen hun belangstelling bij woorden als “oud”, “antiek”, “klassiek” en veren op bij woorden als “toekomst”. De Oudheid had “de tijd van experimenten” moeten heten. Maar ja.

Aan het programma van de Week van de Klassieken zal het echter niet liggen! U vindt het hier. De activiteiten draaien om de relatie tussen mens en natuur in de Oudheid, en als u, mediawijs als u bent, denkt dat dat thema een gemakzuchtig I.D.O.H.Z.O.-tje is, vergist u zich. Lees nog even wat ecokritiek is: dit thema komt voort uit wetenschappelijke innovatie. De activiteiten vinden plaats op diverse locaties en zijn regelmatig online te volgen. Ik zal er nog op terugkomen.

De “taal van Kalasma”

En er is nog meer leuks. Duitse onderzoekers boeken succes bij het ontcijferen van een tot vorig jaar onbekende Anatolische taal, het Kalasmisch. De eigenlijke ontdekking is een half jaar oud, maar inmiddels is de nieuwe oude taal al ontcijferd en de berichtgeving door Senne Starckx in De Standaard is voorbeeldig.

Het gaat om een tekstvondst uit Hattusa, de hoofdstad van het machtige Bronstijdrijk van de Hittiten in Centraal-Turkije. Tot nu toe kende men niet minder dan acht talen uit dat rijk: het oorspronkelijke Hattisch, het Hurritisch, het Sumerisch, het Akkadisch en een viertal Indo-Europese talen die rond 2000 v.Chr. aankwamen: twee soorten Luwisc, het Palaïsch (voor religieuze teksten) en het Nešili. Dat laatste was de taal van de Hittitische elite en noemen we ook wel Hittitisch. En nu dus nummer negen: het Kalasmisch, dat vooralsnog bekend is uit zegge en schrijve één tablet.

Voor wie niet achter de betaalmuur kan van De Standaard: een eerste meevaller bij de ontcijfering was het simpele feit dat de klerk in het Nešili heeft genoteerd dat het gaat om een religieuze tekst “in de taal van Kalasma”. Een tweede meevaller was dat de tekst was geschreven in een bekend spijkerschrift, zodat ze in elk geval leesbaar was. Hierdoor kunnen taalkundigen woorddelen herkennen die steeds terugkeren, zoals woorduitgangen en voor- en achtervoegsels. Nog een meevaller: de onbekende taal zal wel verwant zijn met andere Anatolische talen. Woorden die op elkaar lijken, kunnen vergelijkbare betekenissen hebben. Al moet je natuurlijk waken dat je niet goropiseert. De geleerden ontdekten bovendien leenwoorden, wat ook al helpt.

En zo is nu al, slechts een half jaar na de ontdekking, een eerste vertaling mogelijk van een tot voor kort onbekende taal. Misschien is het zinvol eraan te herinneren dat anderhalf jaar geleden ook het Lineair Elamitisch is ontcijferd. Twee talen erbij in nog geen twee jaar: we leven in een mooie tijd.

PS

Ik organiseer in september een reis naar Cyprus. Meer informatie hier.

Nog een PS

Ik had een stukje zonder gemopper in gedachten, maar The Guardian komt met het blijkbaar wetenschappelijke nieuws dat de Amazones werkelijk hebben bestaan. Maar dat wisten we al. Een kleine halve eeuw zelfs. Het Nederlandse populairwetenschappelijke tijdschrift Kijk wist eind jaren zeventig al dat Sovjet-archeologen regelmatig stuitten op vrouwengraven met wapens. Het boek van Barry Cunliffe over de Skythen dat ik hier besprak, vatte al het bewijsmateriaal al eens samen in een hoofdstuk over gender.

Deze blog is gratis, maar als u me wil steunen, koop dan een van mijn boeken, doe via Livius.nl een cursus of reis (bijvoorbeeld Cyprus), of doneer. U kunt de blog volgen via het Whatsapp-kanaal.