Keizer Constantius (r.337-361) was de laatste effectieve heerser van het Romeinse Rijk. Zijn laatste regeringsjaren stonden in het teken van Germaanse invallen in Gallië, Perzische aanvallen in het oosten en de afwezigheid van een geschikte troonopvolger. Uiteindelijk wees hij zijn jongere neef Julianus aan als kroonprins.
De jongeman wist de Germanen te verdrijven maar kwam vervolgens in opstand, verwierf in 361 de alleenheerschappij en besloot het heidendom te herstellen. De christenen beschouwden hem daarom als afvallige, apostata. Hoewel hij het christendom niet actief vervolgde, waren ook zijn aanhangers van mening dat Julianus soms te ver ging en neigde tot obscurantisme. Na een verblijf in Constantinopel en Antiochië viel hij in 363 de Perzen aan, maar hij sneuvelde in Mesopotamië.
Een belangrijke antieke tekst over Julianus’ regering is het geschiedwerk van Ammianus Marcellinus, waarvan eerder dit jaar een Nederlandse vertaling is verschenen met de titel Julianus, de laatste heidense keizer.
[Morgen zal u duidelijk worden waarom dit vandaag online ging.]
Hoeveel stenen kun je met de openingszin tegelijk in het water gooien? “Keizer Constantius (r.337-361) was de laatste effectieve heerser van het Romeinse Rijk.”
OK, hier gaat ie dan:
– hoeveel keizers telde het Romeinse Rijk volgens jou ná Constantius II? Wanneer eindigt dit Romeinse Rijk dan?
– Volgens mij waren Valentinianus I en II, Valens, Gratianus en Theodosius ook redelijk effectief. En wat dacht je van Leo en Zeno? Of moeten die tot het ‘Byzantijnse’ Rijk gerekend worden (een term die ze zelf niet echt zouden herkennen)?
Constantius was volgens mij echt de laatste die werkelijk over het hele Romeinse Rijk heeft geregeerd. Oké, Julianus deed het ook nog even, maar daarna was het voorgoed afgelopen, op die paar weken in 395 na dan. De heersers die je noemt waren competent, maar heersten nooit over meer dan de helft.
Ik had een soortgelijke vraag tav Theodosius de Grote, maar enig speurwerk vanochtend leerde me dat hij inderdaad nauwelijks over het gehele Rijk heeft geregeerd. Niet alleen moest ook hij delegeren, zijn macht was deels afhankelijk van Germanen wier loyaliteit aan het Rijk hoogst dubieus was. Dat was zelfs tijdens zijn leven niet erg “effectief”.
Ik ga de keizers later even na, maar mijn vraag ging meer over de definitie ‘Romeinse Rijk’. Omdat dit rijk ook effectieve heersers kende ná Constantius. 🙂
Alleenheersers over het hele Romeinse rijk na Constantijn:
Constantius II 353-361
Julianus II 361-363
Jovianus 363-364
Theodosius 392-395
Op Iovianus na best capabele heersers, Theodosius kan zeker de vergelijking met Constantius doorstaan als je bedenkt dat die nog een rijk in prima staat had.
Jovianus heeft nooit één voet in Rome gezet, dus hoe die over het gehele Romeinse Rijk heeft kunnen regeren mag Joost weten.
Theodosius is wel of niet terecht de Grote, maar had tot kort voor zijn dood met Eugenius te maken.
Ernstiger is echter dat Eugenius afhankelijk was van de Germaan Arbogast en Theodosius van de Germanen Alarik I en Stilicho. Dat maakte de keizers effectief regeren onmogelijk.
Met de foederati (in feite een staat binnen de staat) Visigoten op de Balkan, Franken in Toxandrië plus een “Romeins” leger dat voor het grootste deel uit Germanen bestond – mede dankzij de nederlaag bij Adrianopel, 378 – zou ik niet willen beweren dat ten tijde van Theodosius het rijk in prima staat verkeerde. Tel daar de economische problemen en de instabiele politieke structuur nog maar bij op. Het verbazingwekkende voor ons is niet zozeer dat het Romeinse Rijk uit elkaar viel als wel dat het zo lang duurde.
Een keizer hoefde niet in Rome geweest te zijn om te heersen mnb0, in de4de eeuw kam bijna geen keizer daar meer. Trier en Milaan waren veel belangrijker als residenties.
Eugenius was een usurpator, Theodosius bleef de enig erkende heerser in die tijd. Hij was nooit afhankelijk van Alarik trouwens, diens machtspositie kwam later pas. De Visigoten waren eel foederati, maar hun aantal was toen te instabiel. Stilicho was geen germaan, maar een geboren Romein (laat de naam je niet bedotten, zijn vader was Vandaal, hij niet). Ook het Romeins leger bestond niet voor het grootste gedeelte uit Getmanen, daar is geen enkel bewijs voor. Geklaag door een of twee klassieke auteurs is afdoende bewezrn als ongefundeerd. En ik schreef dat Constantius een rijk in gorde conditie had, Theodosius daarentegen niet.