De oude wereld kennen we op verschillende manieren. Als mensen inscripties of archieven van papyrusrollen hebben nagelaten, beschikken we over hun eigen handschrift. Andere teksten zijn overgeleverd omdat latere generaties ze voldoende de moeite waard vonden om ze over te schrijven en, als het afschrift sleets werd, opnieuw over te schrijven. En opnieuw. En opnieuw. Omdat daarbij fouten werden gemaakt, moeten moderne geleerden die antieke teksten willen lezen, zoveel mogelijk oude handschriften bestuderen om vast te stellen wat het origineel kan zijn geweest.

De methode staat bekend als de Lachmannmethode en het aardige is dat het meer dan eens is voorgekomen dat de reconstructie van een tekst, toen later een papyrusvondst werd gedaan, correct bleek te zijn. Het is dus een methode waarvan de betrouwbaarheid empirisch is bevestigd.’

De laatste tijd staan de manuscripten van de Koran in de belangstelling. Het onderzoek staat nog in de kinderschoenen en wordt er niet eenvoudiger op doordat het vooral wordt uitgevoerd door westerse onderzoekers die voor de voeten worden gelopen door andere westerse onderzoekers met nogal opmerkelijke ideeën, die soms regelrecht onwetenschappelijk zijn (kijk hier of daar).

Eén van de plaatsen waar zich Koranmanuscripten met een hoge ouderdom én afwijkende vormen zijn te vinden, is Timboektoe. Er zijn ruim twintig manieren om de Koran te reciteren, waarvan er vier goed bekend zijn, terwijl de andere dreigen te worden vergeten en alleen nog bekend zijn uit stoffige manuscripten. De verschillen met de vier standaardrecitaties zijn klein maar bestaan, en Korangeleerden stuiteren van enthousiasme als ze aanwijzingen vinden voor zo’n uitstervende vorm. Zulke aanwijzingen kunnen liggen in Timboektoe.

Veel materiaal is echter nog nooit onderzocht, en dan gaat het niet slechts om Korans, maar ook om andere tekstsoorten, zoals familiekronieken die de geschiedenis documenteren van een gebied dat, voor westerse geleerden, nauwelijks bekend is. Het is informatie die nergens anders ligt.

[wordt vervolgd]