De titel van dit stukje zal u vermoedelijk niet meteen iets zeggen en dat ligt niet aan u, want het gaat om een redelijk obscure opgraving in Pakistan. Ze behoort bij de verzameling ruïnes die bekendstaat als Taxila: de oudste hoofdstad van de Punjab. Het geheel geldt als werelderfgoed en dat is ook terecht: hier is de Mahabharata voor het eerst gereciteerd, hier werd de Ramayana gecomponeerd, hier kwamen Darius en Alexander, hier schreef Panini ’s werelds eerste grote grammaticaboek, hier ontwikkelden saddhu’s alternatieven voor de godsdienst van de brahmanen.

De Griekse huurlingen die door Alexander waren achtergelaten in Oezbekistan en Afghanistan, veroverden het gebied en bouwden hier een nieuwe stad, compleet met Grieks tempeltje, schaakbordstratenplan en filosofisch instituut. De Milindapañha (de Vragen van koning Menandros) zijn nog steeds een belangrijke tekst in het boeddhisme, dat hier een belangrijk cultureel centrum kreeg. Het klassieke portret van Boeddha, met zijn Griekse invloeden, is in Taxila ontstaan.

Het is een voorbeeld van de zogeheten Gandara-kunst: kunstenaars uit de Punjab die zich door Griekse voorbeelden laten inspireren bij het maken van boeddhistische voorwerpen. Doordat het een westers soort harmonie combineert met oosterse vormen, appelleren deze voorwerpen aan ons westerse smaakgevoel.

Ik bezocht Taxila in 2004, toen ik Alexander de Grote nareisde ter voorbereiding van mijn boek. De diverse ruïnes overdonderden ons. We waren er totaal niet op voorbereid en we vonden het prachtig. De foto’s bij dit stukje komen alle uit Mohra Moradu, een van de boeddhistische kloosters. (Tussen haakjes: Pakistans nucleaire onderzoekscentrum ligt op loopafstand – een beetje Nederland dus.)

Pakistan heeft grote problemen. Het is in feite een “failed state” en heeft het geld niet om het werelderfgoed te bewaren. Mohra Moradu is een van de opgravingen die men niet langer beheren kan en de kunstwerken in de ruïne verkruimelen. Zie ook het artikel uit de Pakistaanse krant Dawn hier. Ik heb het gisteren niet opgenomen in de Livius Nieuwsbrief, maar ik was er nogal aangeslagen door.