Een van de wonderlijke aspecten van de Grieks-Romeinse wereld is dat de contacten met India er tegelijk wel en niet zijn geweest. We weten van kooplieden en we krijgen een steeds beter idee van de massale omvang van de handel. Het staat vast dat er uitwisseling van ideeën is geweest, al was het maar doordat in Romeins Egypte uit lokale steen Boeddhabeelden zijn gemaakt. Er zijn parallellen tussen het boeddhisme en de Cyreense School uit de filosofie. We weten van westerse reizigers die India bezochten. De beschrijving van Taxila in Filostratos’ Leven van Apollonios gaat terug op autopsie. En we kennen Indiërs die naar het westen kwamen.

Alles is er. Je zou over en weer meer invloed verwachten. Maar die is vrijwel niet gedocumenteerd. Misschien moeten we gewoon constateren dat twee culturen contact kunnen hebben zonder veel van elkaar over te nemen. Wellicht willen we ook wel te graag contact zien. En vermoedelijk begrijpen we de aard van het culturele contact niet goed. In elk geval leek het me een aardig eens de biografie te schetsen van Siddharta ofwel Boeddha.

Vóór de geboorte van Siddharta

Hierboven alvast een eerste scène, die zich afspeelt vóór de geboorte van Siddharta. Op een dag ontmoet de brahmaan Sumedha een verlichte geest. De brahmaan werpt zich aan de voeten van de leraar neer, die hem voorspeldt dat Sumedha zelf ooit zal incarneren als verlichte geest.

Het tweede reliëf toont hoe koningin Maya in het paleis van koning Shuddhodana droomde dat een witte olifant op haar neerdaalde. De linker scène toont de waarzeggers die de droom moesten duiden en concludeerden dat het koninklijk paar een bijzondere zoon zouden krijgen.

De jeugd van Siddharta

Maya’s bevalling verliep moeiteloos. Ze stond onder een boom toen de baby uit haar heup werd geboren. De vroedvrouwen staan rechts, van links komt bijzonder kraamvisite: de goden Brahma en Indra.

Zoals een held betaamt kan Siddharta meteen bijzondere dingen doen, zoals lopen. Hemelingen komen hem wassen (rechts). Links gaan Maya en Siddharta op weg naar het paleis, uiteraard per olifant.

Een van de bekendste scènes is dat aan het zorgeloze leven van prins Siddharta een einde komt als hij een oude man ziet. Hij weet nu dat ziekte en dood bestaan en ziet af van de troon. In plaats daarvan wil hij bedelmonnik worden. Hier verlaat hij het paleis door vanuit de vrouwenvertrekken naar buiten te klimmen. Een bediende gaat met hem en mee en plaatst een voetenbankje. Goddelijke wezens gaan als beschermers mee.

Siddharta neemt afscheid van zijn bediende Channa en schenkt hem zijn kleding. Het paard Kanthaka buigt nog een laatste keer voor zijn meester. Die zoekt voortaan wijsheid bij verschillende spirituele meesters.

Zoeken naar verlichting

Zes jaar lang leeft Siddharta een ascetisch leven, zodat hij – rechts op dit reliëf – vel over been is. Het brengt hem geen verlichting en dus breekt hij de vasten af. Middenin neemt hij een bad en links heeft hij weer gegeten. Dit is de leer van het midden: het evenwicht tussen alles. Niets teveel.

Zittend onder een boom zit Siddharta te mediteren, zich concentrerend op zijn ademhaling. De demon Mara vreest dat hij verlichting zal vinden en verstoort de rust met wilde wezens en veel geluid. Siddharta blijft onverstoorbaar en vindt verlichting.

Boeddha

Boeddha, “de Verlichte”, houdt zijn wijsheid voor zichzelf, maar Indra en Brahma overtuigen hem ervan zijn inzichten te delen. Boeddha zit nog onder zijn boom.

Boeddha’s eerste preek voor een verzameling mannen. Voor hem zitten alvast enkele (kale) boeddhistische monniken.

Boeddha en zijn volgelingen komen rechts aan in een stad. Men heeft een baldakijn opgesteld waarvandaan de Verlichte zijn leer uitlegt. Vervolgens trekt hij verder, begeleid door een tamboer.

Boeddha overlijdt (of beter: bereikt het nirvana) op zijn tachtigste, maar niet na laatste instructies te hebben gegeven. Monniken en leken zijn in rouw.

Na de dood van Boeddha

De crematie van Boeddha’s aardse resten. Rechts knielt zijn volgeling Mahakashyapa.

Verschillende vorsten bieden aan een graf te bouwen voor de verlichte. De acht mannen krijgen ruzie, maar een van de volgelingen, Drona, besluit dat de as dan maar verdeeld moet worden.

De resten zijn begraven in acht stoepa’s die werden vereerd. Ook de aardse bezittingen van de Verlichte zijn verdeeld. Eeuwen later zouden de Perzische Sassaniden de bedelnap uit Peshawar meenemen naar Bishapur.

Al deze reliëfs komen uit het Kushana-rijk en zijn te zien in het Humboldtforum in Berlijn. De meeste dateren uit de tweede of derde eeuw na Chr.

[Dit was de 443e aflevering in mijn reeks museumstukken.]