In het eerste hoofdstuk van Xerxes in Griekenland behandel ik de informatie waarop oudheidkundigen hun reconstructie van zijn oorlog tegen de Grieken baseren. Dat is voornamelijk de tekst die bekendstaat als de Historiën van Herodotos. Dat boek, een amusante collectie verhalen met als rode draad de expansie van het Perzische Rijk, staat bomvol informatie en je kunt er diverse Xerxes-beelden uit distilleren. Meestal lezen mensen er een verhaal in over een harde oosterse heerser die enerzijds zijn menselijke maat tegenover de goden niet kende en anderzijds in staat was tot generositeit én een open oog had vrouwelijk schoon.
Die interpretatie lijkt gebaseerd op het Bijbelboek Esther. Daarin belandt Xerxes in problemen van eigen makelij, die hij niet zou hebben gehad als hij meer pietas zou hebben bezeten: het juiste respect voor de God boven hem en de mensen onder hem – in casu een koningin die hij in een dronken bui heeft beledigd. Toen Herodotos’ Historiën in West-Europa bekend werden, was deze Bijbeltekst het model bij de lectuur en de Historiën zijn rijk genoeg om voorbeelden te vinden om Xerxes op deze manier te interpreteren.
De grote ontwikkeling van de laatste halve eeuw is geweest dat er een nieuwe achtergrond is gekomen om Herodotos tegenaan te houden: een beter begrip van de oosterse cultuur. Samenvattend komt het erop neer dat Ahuramazda, de Perzische oppergod, een goede wereld had geschapen, dat Xerxes’ vader Darius deze had gepacificeerd en dat de wereld sindsdien volmaakt was. Wat afweek van de norm, was dus fout (“de leugen” in Perzisch jargon) en het was goed dat te bestraffen. In Xerxes’ eigen woorden:
Degene die mij helpt, hem beloon ik in overeenstemming met zijn hulp. Degene die schade toebrengt, hem straf ik in overeenstemming met de schade. Het is niet mijn wens dat mensen schade toebrengen en het is ook niet mijn wens dat wie schade toebrengt onbestraft blijft.
Dit – Xerxes citeert hier zijn vader en neemt het over – was wie Xerxes moest zijn en toont dat hij in zekere zin de gevangene was van zijn koninklijke rol. Xerxes was geen wrede oosterse heerser, hij moest rechtvaardig zijn, juist omdat hij zijn maat tegenover de goden wél kende.
PS
Een wat kort stukje vandaag. Als u vandaag meer wil lezen, neem kijk dan eens naar dit aardige stuk over de Ware Opening.
“Wat afweek van de norm, was dus fout”
Kijk eens aan, het idee van een absolute waarheid (die immers per definitie perfect is) is niet aan de joods-christelijke traditie voorbehouden.
Omdat ik eigenlijk atlijd meer wil lezen:
“dat je eigenlijk niet eens van kennis kunt spreken als je deze niet overdraagt op anderen”
Dat is nou een hele fraaie.
“het huidige academische systeem; maar een ander model bestaat er niet”
Wel bij een nauwe uitleg van het woord “academisch”. Er is immers internet en juist de site Neerlandistiek bevestigt dat dat een aanvulling en uitbreiding kan betekenen. Het zwakke punt is versnippering; daarom roep ik weer eens op tot de ontwikkeling van zekere structuur. Hoe precies weet ik ook niet, dus lees dit niet als een verwijt.
De logica van “rechtvaardig” tegenover “wreed” snap ik niet. Ben je rechtvaardig als je bevelen zonder meer uitvoert?
De tegenstelling is die van koning Xerxes en die voerde geen bevelen uit maar gaf ze. Hij zag het als zijn opdracht de goed geschapen wereld in stand te houden en handelde daarnaar. In zijn redenering was dat niet wreed en wel rechtvaardig.
Hij zag het dus als “opdracht”, wat op hetzelfde neerkomt.
Wat valt er dan nog niet te snappen?
Omdat dat pure theocratie is. Ahuramazda verordonneert iets, en de mens heeft dat dan blind te volgen. Wat heeft dat met rechtvaardigheid te maken?
Niets, als u denkt dat uw eigen opvattingen van rechtvaardigheid de eeuwige en unversele morele standaard is.
Alles als we willen hoe Koning Xerxes dacht.
Alleen dat laatste is een onderwerp voor oudheidkunde.
Jona schrijft “Xerxes was geen wrede oosterse heerser”. Hoezo? Dat hangt er van af wat je onder “wreed” verstaat. Is b.v.impaling wreed?
Een handeling kan wreed zijn. De persoon die haar gelast, hoeft het niet te zijn. Hij kan zitten ingekaderd in een traditie.
Om een analogie te geven: je kunt je situaties voorstellen waarin mensen gedragingen vertonen die je racistisch of dierenmishandeling kunt noemen, maar die voortkomen uit de cultuur waarin ze leven. Je kunt dan zo’n persoon racistisch of een dierenbeul noemen, en daar is zeker iets voor te zeggen, maar waar een persoonlijke overtuiging ontbreekt, schuurt dat toch.
Om het Perzische voorbeeld even te hernemen: Alexander strafte mensen op Perzische wijze. Griekse en Romeinse auteurs spreken hun afschuw daarover uit. Maar Alexander moest zo handelen omdat hij inmiddels koning was van Perzië en wel moest. Ook koningen staan niet boven de in een samenleving bestaande gebruiken en regels.
Ja, maar dan hebben Griekse en Romeinse auteurs ook gelijk.
Het betekent alleen dat zij op dit punt dezelfde standaard aanhouden als wij. Een van de aardige dingen van geschiedenis is dat je kunt ontdekken dat mensen in het verleden anders over dingen dachten dan wij. (Dat wil niet zeggen dat wij die gedachten niet zouden mogen afkeuren.)
Ik had toch het idee dat je wel klaar was met Alexander gezien de stukken over zijn optreden langs de Indus.