In de loop van het tweede millennium v.Chr., de Midden- en de Late Bronstijd, werden twee Cypriotische havensteden belangrijk: Kition in het zuidoosten, ruwweg het huidige Larnaka, en Enkomi in het oosten, gelegen achter wat nu Famagusta heet.
Van Enkomi wordt wel aangenomen dat het de hoofdstad kan zijn geweest van een koninkrijk genaamd Alashiya, dat staat vermeld in diverse bronnen uit de Late Bronstijd, geschreven in het Hittitisch, het Ugaritische, het Egyptisch, het Akkadisch en het Mykeense Grieks. Het kan zeker waar zijn. Tegenwoordig wordt ook wel aangenomen dat een Bronstijdnederzetting bij het huidige Alassa, ten noorden van Limassol, een andere plausibele mogelijkheid is. We zullen het ooit nog wel leren.
Wat we ook niet weten is of Alashiya de naam was van heel Cyprus of dat het gaat om de hoofdstad van een deel-koninkrijkje. We hebben meer zekerheid over de economie, want verschillende brieven gevonden uit Amarna, de veertiende-eeuwse hoofdstad van Egypte, zijn afkomstig van het hof van Alashiya en bespreken het ruilen van koper tegen zilver en ivoor.
Vanaf de zestiende eeuw gebruikten de Cyprioten een schrift dat bekendstaat als “Cypro-Minoïsch-1”. Het lijkt een beetje op het Lineair-A van Kreta. De taal die ermee wordt geschreven, staat bekend als “Eteocypriotisch”, wat zoiets wil zeggen als “oer-Cypriotisch”. Aangezien noch het Cypro-Minoïsche schrift noch het Lineair-A zijn ontcijferd, kunnen we deze teksten niet lezen, maar misschien duikt nog eens een wat langere tekst op. Er zijn overigens nog twee gerelateerde schriftsoorten, die worden aangeduid als Cypro-Minoïsch-2 (alleen gevonden in Enkomi) en Cypro-Mionoïsch-3 (afkomstig uit Ugarit).
Het ontstaan van een schrijfcultuur geldt als het begin van de Late Bronstijd, laten we zeggen de periode van 1500 tot 1150 v.Chr. De handel tussen enerzijds Cyprus en de Levant en anderzijds Minoïsch Kreta en het Mykeense Griekenland begon toe te nemen en de dertiende eeuw kende grote welvaart. Alasiya wordt genoemd in allerlei bronnen, wat het belang van dit koninkrijk als knooppunt in de interregionale handel bewijst. Ik verwijs nog eens naar de Zeus-krater, die u hierboven ziet en waarover ik al eerder schreef.
[Wordt vervolgd. Het eerste deel van deze reeks was hier. Morgen gaat de expositie “Cyprus, eiland in beweging” in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden open. Het is een bijzondere tentoonstelling, waarvoor het museum tot en met 15 maart zeven dagen per week geopend zal zijn.]
Iemand die leuk over de schriftsoorten van Cyprus en Kreta heeft geschreven is de Belg Yves Duhoux (schrijft in het Frans en Engels). “Leuk” misschien alleen voor nerds, maar die heb je hier wel. En nee, hij maakt er geen Etruskisch van . 😉
“Het ontstaan van een schrijfcultuur geldt als het begin van de Late Bronstijd”
Waarop heeft deze ‘regel’ betrekking? Er zijn veel oudere schrijfculturen, en er zijn grote gebieden met een Late Bronstijd zonder schrijfcultuur. Ik weet niet wat ik met deze bewering aanmoet.