Misverstand: Maximalisten zijn gelovigen, minimalisten wetenschappers
Wie de Oudheid bestudeert, baseert zich op twee soorten bewijsmateriaal: geschreven teksten en archeologische vondsten. Het komt vaak voor dat die niet met elkaar in overeenstemming zijn. Voor Caesars claim dat hij de Belgen heeft onderworpen, bestaat bijvoorbeeld nog geen archeologische bevestiging. Een soortgelijke tegenspraak doet zich voor bij de stad Ekbatana, het huidige Hamadan in Iran. Volgens de Griekse auteur Herodotos (c.480-c.429) was dat een machtige stad met zeven ringmuren, maar elk archeologisch spoor daarvan ontbreekt.
Een derde voorbeeld is de staat van David en Salomo, die – als we de Bijbel mogen geloven – in de tiende eeuw v.Chr. een machtig koninkrijk beheersten dat zich uitstrekte tot ver buiten de grenzen van het huidige Israël. Het zou waar kunnen zijn. Traditionele supermachten als Assyrië (in Noord-Irak) en Egypte lieten de Levant in deze tijd met rust. Alleen: er is geen archeologisch bewijs voor het bestaan van het machtige bijbelse koninkrijk, en die afwezigheid kan niet langer worden weggeredeneerd met ‘het kan nog worden gevonden’. Daarvoor is er te veel en te lang gezocht. We zouden langzamerhand wel eens een kleitabletje willen zien met een administratieve tekst gedateerd naar de regeringsjaren van Salomo, maar zelfs zoiets simpels ontbreekt. De overblijfselen van gebouwen die ooit werden gepresenteerd als bevestiging van het bijbelse relaas – de stallen van Salomo in Megiddo bijvoorbeeld – blijken bij nader te jong te zijn.
Het komt vaak voor dat de twee categorieën bewijsmateriaal elkaar tegenspreken. Er zijn twee strategieën om verder te gaan. De eerste is dat we de bronnen als betrouwbaar beschouwen, tenzij we archeologisch vaststellen dat ze niet betrouwbaar zijn. Dit wordt aangeduid als maximalisme. Voor Caesars campagnes lijkt dit de aangewezen methode, omdat Caesars claims elders wel zijn bevestigd. Niemand betwijfelt dat hij Alesia heeft belegerd, want de belegeringswerken zijn gewoon opgegraven. Het alternatief is dat we de bronnen beschouwen als literatuur, tenzij we ze archeologisch kunnen bevestigen: minimalisme. Herodotos’ zevenmurig Ekbatana lijkt inderdaad eerder een sprookjesmotief dan een reëel bestaande stad.
De twee methodes kunnen worden benut bij elk onderwerp waar dit soort strijdigheden zich voordoen, maar de etiketten “maximalisme” en “minimalisme” worden vooral gebruikt als het gaat om de archeologie van Palestina. Dit heeft ten onrechte het idee doen postvatten dat het zou gaan om de tegenstelling tussen geloof en wetenschap, met de maximalist als de gelovige die de Bijbel letterlijk neemt en de minimalist als de scepticus die zelfs twijfelt aan wat evident waar is. Maar het gaat om methodische principes, en de waarheid gebiedt te zeggen dat het naïefste geloof in de letterlijke waarheid van de Bijbel niet alleen wordt aangetroffen bij joden of christenen, maar óók bij pseudowetenschappers als Immanuël Velikovsky, Erich von Däniken en Graham Hancock.
Literatuur
Een overzicht van het minimalistische standpunt bieden I. Finkelstein en N.A. Silberman, The Bible Unearthed. Archaology’s New Vision of Ancient Israel and the Origin of Its Sacred Texts (2001), in het Nederlands vertaald als De Bijbel als mythe. Een maximalistisch werk is J. Blokker e.a., Er was eens een God. Bijbelse geschiedenis (2006).
Nu u hier toch bent…
Door de coronacrisis ben ook ik aan huis gebonden. Terwijl ik graag wat had gedaan om mijn boek te promoten over de wedloop tussen papyrusvervalsers en wetenschappers, Bedrieglijk echt. Dat de oudheidkunde wordt gebruikt om de winst van zwarthandelaren op te drijven, vond (en vind) ik voldoende verontrustend om het wat meer onder de aandacht te hebben willen brengen. Dus bestel, lees en bespreek dat boek. Of bekijk dit filmpje. Ik ben trouwens ook beschikbaar voor betaald schrijfwerk.
[Oorspronkelijk verschenen in mijn boekje Spijkers op laag water (2009)]
Grappig. Die twee werken staan in mijn boekenkast vlak bij elkaar ( there’s method in’t). Nu zie ik ze elkaar wantrouwig bespieden.
Zolang ideologisch bepaalde vooroordelen onder controle worden gehouden – en dat geldt in het geval van de koningen David en Salomon zowel voor gelovigen als voor ongelovigen – zal dat wel meevallen. Bovendien zijn er middenwegen te bedenken. Finkelstein en Silberman ontkennen dacht ik niet dat er lokale vorsten zijn geweest, die blijkbaar koningen worden genoemd. Ook lokale vorstendommen worden niet van de ene dag op de andere uit de grond gestampt, lijkt mij.
Ik meen me te herinneren (maar ben niet thuis om te controleren) dat Blokker zich zelf als ongelovige omschrijft, dus dat is een mooi voorbeeld van je stelling dat maximalisme niet met geloof samenvalt. Het is even geleden dat ik het las, maar ik weet niet meer of het boek bij mij als ernstig bedoeld geschiedwerk overkwam, eerder als een hervertellen van de bijbelse verhalen.
Daar heb ik maar twee woorden voor: Dan stele.
Ofwel Steely Dan, voor het geval je van woordgrappen mocht houden…😎
Onder de foto staat “Jeruzalem, “Large Stone Structure”: volgens maximalisten het paleis van Salomo, volgens minimalisten niet.”
De relevante vraag is: hoe valt te beoordelen wie er gelijk heeft? Kan dat wel?
Met de huidige beschikbare methoden (met name koolstofdatering) en empirische data kan dat niet. Dat komt oa omdat natuurkunde niet zo’n exacte wetenschap is en daarom niet in staat is een datering te leveren die nauwkeurig genoeg is.
Maar wie weet wat de toekomst brengt. Tenslotte werd de leeftijd van ons Heelal rond 1980 op tien tot twintig miljard geschat.
https://zwingliusredivivus.wordpress.com/2012/08/03/a-tiny-seed/
https://www.academia.edu/4874316/Toffolo_M._B._Arie_E._Martin_M._A._S._Boaretto_E._Finkelstein_I._2014._Absolute_Chronology_of_Megiddo_Israel_in_the_Late_Bronze_and_Iron_Ages_High-Resolution_Radiocarbon_Dating._Radiocarbon_56_1_221-244
Korte samenvatting: koolstofdatering van een gevonden zaadje in dat paleis geeft maximalisten en minimalisten ongeveer evenveel kans op gelijk.
Vaak zijn de fysische modellen slechts een benadering, maar die benadering wordt dan wel weer exact behandeld.
Tja, dat is op ongeveer elke tak van wetenschap van toepassing.
Ja, en soms is de benadering zo slecht dat je er helemaal niets wijzer van wordt. Dat is vooral in de humaniora het geval, omdat de onderwerpen daar vaak nogal politiek of sociaal gevoelig liggen. Het effect wordt versterkt doordat meestal inexacte mensen zich ermee bezig houden.
@martin: wat is een inexacte mens? Bedoel je in en in exact?
Inexact betekent niet-exact.
@frank: helemaal eens!