Kijk, daar werd ik nu blij van: ik werd benaderd door een aardige meneer uit Breukelen die van zijn vader een bibliotheek had geërfd vol boeken waar hij zelf niet meteen iets aan had. Had ik belangstelling in ruim veertig delen uit de Budé-reeks?
Reken maar.
De Franse humanist Guillaume Budé (1467-1540) was een van de grootste geleerden van zijn tijd. In de late twaalfde, vroege dertiende eeuw waren de Europese juristen ertoe overgegaan een selectie uit het Romeins Recht opnieuw in te voeren. Tegelijkertijd begonnen ze eerdere, feodale rechtsbepalingen opnieuw te formuleren met het romeinsrechtelijke begrippenapparaat. Ook latere bepalingen kregen die vorm. De koning van Frankrijk kon dus een volkomen nieuwe belasting bedenken maar deed dat in de taal van de keizer van Rome.
Maar dat was wel een taal van meer dan een millennium geleden. Niet alle termen waren begrijpelijk. De middeleeuwse geleerden waren al commentaren, standaardcommentaren en commentaren op standaardcommentaren gaan schrijven. De Renaissance voegde daar kennis aan toe van de Griekstalige traditie van het Romeins Recht. In dit proces van het doorgronden van het Romeins Recht was Budé een uitblinker. Zijn kennis van antieke realia was onovertroffen. En antieke realia waren zelden triviaal. Als je niet wist wat de antieke maten en gewichten waren, kon je de Romeinse belastingdruk niet begrijpen, waar ook een Franse koning niet van wilde afwijken.
Ik meen te weten (maar kan niet terugvinden) dat Budé van mening was dat Griekstalig Romeins Recht geen kracht van recht kon hebben; wat ik zeker weet is dat hij informatie uit andere talen dan het Latijn niet buiten de bestudering van de Oudheid wilde laten en ijverde voor drietalige opleidingen, dus Latijn en Grieks en Hebreeuws. Hij was betrokken bij de oprichting van het Collegium Trilingue in Leuven en van het Collège de France in Parijs (met hetzelfde curriculum) en stichtte en passant ook de Bibliothèque nationale de France.
En ook nog dit: Budé vond dat de oude teksten toegankelijk moesten zijn. Toen koning Frans I op advies van de Sorbonne een verbod overwoog op de drukpers, overtuigde Budé hem ervan dit niet te doen. Hij ijverde bovendien voor vertalingen van Griekse teksten in het Frans, want hij wist heel goed dat niet iedereen naar een Collegium Trilingue kon.
In 1917 richtten enkele Franse geleerden de Association Guillaume Budé op. Die vindt dat de klassieken voor iedereen waardevol zijn en daarom voor iedereen toegankelijk moeten zijn. Dus niet slechts voor mensen met een filologische opleiding. De AGB geeft sindsdien de Budé-reeks uit: op de ene pagina een antieke tekst, die zorgvuldig is vastgesteld aan de hand van de Lachmannmethode, op de andere een vertaling. Er zijn meer van dit soort reeksen, zoals de Engelse Loeb, maar die hebben lange tijd afgezien van het opnieuw vaststellen van de antieke tekst: ze gaven dus een oude tekst uit, vaak geflankeerd door een bestaande vertaling. Inmiddels is de standaard van de AGB ook buiten Frankrijk gangbaar.
Wat ik maar zeggen wil: ik ben blij met de ruim veertig Budé-boeken die ik onlangs ten geschenke kreeg.
Een mooi cadeau inderdaad.
Tu as de la veine, toi! Prachtig cadeau! Ik heb er zelf een stuk of twintig, Griekse en Latijnse. Bij Gibert Jeune in Parijs en bij De Slegte stuk voor stuk gekocht, toch nog behoorlijk duur. Een jaar of tien geleden verkocht iemand op Marktplaats zijn voorraad voor woekerprijzen. Hij werd ook nog kwaad toen ik hem een echt redelijke deal voorstelde voor het geheel voorstelde. Ik denk dat de Collection Budé iets meer autoriteit heeft op tekstkritisch gebied dan de Loeb’s.
Ze zijn alleen zéér prijzig. De gele Griekse met het mooie uiltje van Pallas Athene en de rode (die in de loop der tijd oranjebruin worden Latijnse met de Romeinse wolvin en Romulus en Remus op het omslag. En dan van dat lekkere dikke papier! Veel classici (ik ben geen classicus, hoor) kennen ze en zullen er vaak likkebaardend naar gekeken hebben.
Tegenwoordig geeft de uitgever Les Belles Lettres nog vele andere collecties uit. En ook paperbacks (ook bilingues) voor een wat schappelijker prijs uit.
Misschien heb je hem, maar hier kun je de catalogus downloaden:
https://static.lesbelleslettres.com/data/collections/6/catalog.pdf
Verder wil ik je nog attent maken op twee buitengewoon interessante uitzendingen van France Culture, die een overzicht geven hoe de collectie ontstond:
Voor de Série grecque:
https://www.franceculture.fr/emissions/secret-professionnel/le-secret-professionnel-de-la-collection-bude-les-ecrivains-grecs
Voor de Série latine:
https://www.franceculture.fr/emissions/secret-professionnel/le-secret-professionnel-de-la-collection-bude-les-ecrivains-latins
Sorry, Jona, ik heb geen idee wat ik fout heb gedaan, maar het was niet de bedoeling dat die hele catalogus gekopieerd zou worden. Ik heb alleen de link erop gezet. En merkwaardig genoeg was in mijn reactie die nog gemodereerd moest worden alleen de link te zien!
Maak je niet te sappel
De wegen van WordPress zijn ondoorgrondelijk, niet alleen mbt de Mainzer Beobachter.
De Sorbonne wilde dus de drukpers laten verbieden. Men wilde geen “nepnieuws”.
Past wel in de kerkelijke ontmoediging van bijbellezen.
Luther heeft goed gebruik gemaakt van de destijds moderne communicatie middelen. Pamfletten, bijbel in het Duits, etc.
Door de drukpers kreeg de subversieve literatuur een grote boost.
Ja. En het is verleidelijk een parallel te zien tussen enerzijds de Sorbonne en haar weigering de drukpers serieus te nemen en de moderne universiteit die de openheid van het internet schuwt.
Bij de Sorbonne nam men de drukpers zo serieus dat men het een gevaar vond.
Het ging de Sorbonne waarschijnlijk niet om het verbieden van de drukpers per se, maar om alle andere dan eigen drukpers.
Inderdaad, het ging om het monopolie op publiceren. Destijds verschenen er allerlei atheïstische, anti-monarchistische en onzedelijke boeken, etc. Bv de theologie heeft de vrijheid van publiceren niet overleefd.
Wat een schitterend cadeau! Ik herinner me nog dat Budé gewoon te koop was bij Athenaeum, in de jaren 70 en 80. Ook toen vrij prijzig.
Ja, de Budé’s zijn nu nog steeds prijzig zoals je hierboven kunt zien. Als je bvb. van Aristoteles alles zou willen kopen, ben je een een klein vermogen kwijt! Daar komen ook nog de verzendkosten bij.
’Ik meen te weten (maar kan niet terugvinden) dat Budé van mening was dat Griekstalig Romeins Recht geen kracht van recht kon hebben’, dat is toch vreemd voor een geleerde die zich inzet voor meer talen dan alleen het Latijn.
Ik kreeg vroeger altijd de afgedragen hemden van mijn oudere broer… maar daarmee heb je het ook wel een beetje gehad.. 🙁
Die oudere Budé’s zijn inderdaad heel aardig, maar… je moet ze eigenlijk meteen laten inbinden. Het papieren omslag heeft zeker niet de eeuwigheid (zie het plaatje!) en dat komt denk ik het boekblok ook niet ten goede. Ik meen me te herinneren dat je de oude Budé’s ook eerst moest opensnijden, wat natuurlijk wel handig was als je ze tegelijk liet inbinden: boeken werden vaak “half af” geleverd.
De Loebjes hebben dat probleem natuurlijk niet, maar de tekstconstitutie van veel oudere delen is echt niet goed. In mijn studietijd moest je vooral geen Loeb als bron noemen (tenzij er natuurlijk geen recentere editie was, maar tegenwoordig komt dat bijna niet meer voor).
Toch, wie 40 Budé’s krijgt als gulle gave mag zeker niet klagen!
Ja, dat doorsnijden was nog een heel karwei en je moest het met een heel scherp mes doen, want de kans dat je een heel rafelige snee kreeg was zeer groot!
Ik deed dat met een aardappelmesje.
Mijn toekomstige schhonvader had een relatie met een bedrijf dat beschikte over een machinale bordschaar. Die machine sneed een hele stapel, tot 1100 bof meer boekblokken in drie keer perfect glad af. Nadeel was wel dat de rug enigszins geplet en daardoor rimpelig werd. Maar het scheelde een hoop werk, en het zag er ook een stuk netter uit..
Ik denk dat iedere drukkerij/binderij wel zo’n snijmachine heeft staan. Ik heb er wel eens eentje bediend: in het begin doodeng (al zijn ze goed beveiligd), maar ook op een bepaalde manier bevredigend: die dingen gaan inderdaad als het spreekwoordelijke mes door de boter, fluisterstil. Helaas zijn ze iets te groot voor de studeerkamer…