Wie belangstelling heeft voor de Oudheid en geen academische studie kan of wil doen, kan het beste lid worden van verenigingen als de Archeologische Werkgemeenschap Nederland, Ex Oriente Lux, het Nederlands Klassiek Verbond of de vriendenverenigingen van onze musea. Al die clubs organiseren lezingen en geven tijdschriften uit, zoals Archeologie in Nederland, Phoenix, het onlangs in een nieuwe stijl verschenen Hermeneus en de bladen van die museumverenigingen. Verder zijn er Archeologie Magazine en algemeen historische tijdschriften als Geschiedenis Magazine, het Historisch Nieuwsblad en National Geographic Historia. Ik zal nog wel het een en ander missen.
En dan is er Met andere woorden, het tijdschrift van het Nederlands Bijbelgenootschap. Van de diverse bladen is dit het aardigste en dat zeg ik niet omdat het in principe gratis is maar omdat het net wat meer verdieping biedt dan de andere bladen. Dat hangt mede samen met het feit dat het gaat over een betrekkelijk klein hoekje van de Oudheid: de joodse en christelijke literatuur. Dan kun je net wat dieper gaan. Klein als dat hoekje is, is het natuurlijk wel het hoekje waar de afgelopen eeuwen het meest is op teruggegrepen.
In het juni-nummer dat het NBG net heeft verstuurd – u kunt het hier lezen – staat het verlossende woord over de prangende vraag die u, blog-lezers, en mij al jaren bezighoudt en waarover we het al zo vaak hebben gehad: lopen er kamelen of dromedarissen door de antieke wereld? (Eerdere afleveringen: één, twee, drie, vier, vijf…) Je zou de vraag archeologisch willen beantwoorden, zoals oudheidkundigen ook hebben kunnen vaststellen dat konijnen niet voorkwamen in het land van Israël, maar het botmateriaal van monobulters en stereobulters is moeilijk uit elkaar te houden.
Bijbelwetenschapper Reinoud Oosting onderzoekt nu de zaak en concludeert dat sommige bijbelse kamelen weliswaar dromedarissen zijn, zoals de rijdieren van de Midjanieten, maar dat andere bijbelse kamelen toch echt tweebulters zijn. De cruciale passage uit Oostings stuk is volgens mij:
Verder laat de Assyrische koning Salmanassar III (858-824 v.Chr.) op de beroemde Zwarte Obelisk … zien dat hij twee kamelen uit Egypte kreeg aangeboden. Uit het bijschrift op deze overwinningszuil blijkt echter dat deze dieren door Egyptenaren als tamelijk uitzonderlijk werden gezien, want ze boden deze kamelen aan samen met exotische dieren als apen en olifanten: ‘Ik ontving als schatting uit Egypte: (tweebultige) kamelen, een waterbuffel, een neushoorn, een antilope, olifanten en apen.’
Tweebulters in Irak zouden mij niet hebben verbaasd; die kunnen afkomstig zijn van de Iraanse Hoogvlakte. Maar een kameel die in de negende eeuw komt uit Egypte, dat is andere koek: dat wil zeggen dat het dier ook in het land van Israël bekend kan zijn geweest.
QED.
Waarom er zo weinig antieke afbeeldingen zijn van tweebulters (drie in mijn fotocollectie, waaronder deze) en zo veel van eenbulters (zevenenveertig,), is dan weer een andere vraag. In elk geval: iemand die Jezus zou hebben horen zeggen dat het voor een rijke even onmogelijk was het Koninkrijk Gods binnen te komen als het voor een tweebulter was om te kruipen door het oog van een naald, zou zeker niet afgeleid zijn geweest doordat Jezus een exotisch dier had genoemd.
Ik adviseer u Oostings stuk te lezen. Het is gewoon aardig en toont hoe serieus bijbelvertalers (en eigenlijk: alle mij bekende vertalers) bezig zijn met hun vak. Nadeel is ondertussen dat we op deze blog nu op zoek moeten naar een nieuwe running gag. Wist u trouwens dat Marc Chagall echt een heel, heel, heel, slechte schilder is?
“Waarom er zo weinig antieke afbeeldingen zijn tweebulters (zevenenveertig in mijn fotocollectie) en zo veel van eenbulters (drie, zoals deze),” Dus 47 is minder dan 3? Volgens mij ben je bij het tellen van de bulten een beetje van slag geraakt..
Ja, klopt. Stukje is in haast geschreven. Ik wilde iets aardigs schrijven over het NBG maar het kwam op het verkeerde moment. In elk geval is het verbeterd,
Wordt het niet weer eens tijd voor de Spoorwegen?
Ook een mening
https://logos.nl/aartsvaders-en-kamelen-staat-er-een-fout-in-de-bijbel/
(Waarom zeurt WordPress over inloggen om een reactie te plaatsen bij mijn andere emailadres?)
Dat laatste zal met controle op spammers te maken hebben. De goeden lijden weer eens onder de kwaden.
Wat een verhelderend artikel van Reinoud Oosting.
Tja, wat wordt de nieuwe running gag op jouw blog?
De spoorwegen, Marc Chagall mag ik een andere suggestie doen?
Over de Garum, garon of liquamen of Romeinse vissaus is al veel geschreven.
Maar in welk land, in welke keuken is nu voor het eerst gebruikt gemaakt van vissaus.
Veelal wordt er in Nederland, West-Europa naar de eigen geschiedenis gekeken.
Maar ook op andere werelddelen is een boeiende geschiedenis te vinden, te onderzoeken en te beschrijven.
Vredelievende groet,
‘Maar in welk land, in welke keuken is nu voor het eerst gebruikt gemaakt van vissaus.’
Goede vraag! Ik wist het niet, dus heb ik het ff opgezocht: naar men zegt zijn de Grieken en Feniciërs voor het eerst op het idee gekomen om visresten te laten besterven (fermenteren). Ik heb eerlijk gezegd geen idee hoe het smaakt. Overigens is ons eigen fermentatiewonder een goedgekaakte haring…
https://www.nationalgeographic.com/history/magazine/2018/01-02/what-is-garum-rome-fish-sauce/
De Oosterse keukens maken ook een gefermenteerde vissaus. Juist de andere werelddelen worden vaak maar gemakshalve vergeten ….
Smakelijke groet,
Ja, dat is waar. Ook in de Oosterse keuken is vissaus populair. Zelf gebruik ik het niet, dus ik heb geen flauw benul…
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Vissaus
In welke keuken is dit nu voor het eerst gebruikt? Is er sprake van culturele overdracht? Of is het fermenteren onafhankelijk ontstaan?
Het fermenteren is waarschijnlijk ontstaan door iemand die een pot met vis per ongeluk te lang in de zon liet staan.
Deze vragen vind ik het onderzoeken waard.
Stille groet,
Wellicht aardig om over één grenslijn heen te lezen? 😉
https://romenieuws.wordpress.com/2019/06/05/wetenschappers-analyseren-romeinse-vissaus/
Interessant, Johan! De meeste smaak zit in het staartje!
Overigens heb ik verleden jaar de archeologische site ‘Cuves à garum’ bezocht in Plomarc’h Pella aan de baai van Douarnenez, Bretagne. Hier stond van de eerste tot de vierde eeuw een grote Romeinse fabriek waar garum werd gemaakt van afgekeurde vis en visafval. Het ging hier om sardines – die daar in die tijd overvloedig voorkwamen – en makreel.
Onderstaande animatie geeft een mooie impressie van hoe dat er uit moet hebben gezien.
https://m.youtube.com/watch?v=LABBJoaD1lo
Voor de liefhebbers het archeologisch onderzoek (in het Frans):
https://www.google.com/url?q=http://ns2014576.ovh.net/files/original/2fa66e410d2755ff93dca8f00ebcbffd.pdf&sa=U&ved=2ahUKEwiuoYK19YnqAhUS66QKHR7TAFU4ChAWMAJ6BAgEEAE&usg=AOvVaw0eHrGlw-FQSlOfrO8hjeU-
@ Rob Duijf
Medellín, 18.vi.2020
Rob you made/make my day! Geweldig wat een verhaal en dat voor het luttele bedrag van EUR 31.563 (zie hierna voor de toegepaste conversie) en dankzij de inzet van een grote groep vrijwilligers.
Ik ben een leek op dit terrein maar de prachtige detailtekeningen doen me denken aan wat (prof) Joop van Stigt altijd weer benadrukte, niet alleen in Nederland maar ook en zeker in Dogonland, Mali: de OPNAME moet goed, gedetailleerd en gedocumenteerd zijn.
Prachtige verfijnde tekeningen. Frans verfijnd en gedetailleerd.
Mysterieus hoe de vervaardiging in de fabriek / manufactuur daadwerkelijk verliep. Wellicht zijn er vervolgstudies verschenen? Heb jij daar kijk op?
Ook viel mij een detail op dat, in tegenstelling tot een (extreem) aardbevingsgevoelig gebied als Colombia waar vandaan ik je dit schrijf, voortdurend ´anders´ opgebouwd werd dan dat hier het geval was, vooral. Ik doel op de (steun-)pilaren. In de fabriek bij Douarnenez met pilaren van steen/kalk, terwijl dat hier traditiegewijs altijd HOUTEN pilaren betreft, om daarmee de noodzakelijke absorptie capaciteit te verkrijgen die voorkomt dat dakconstructies, galerijen etc instorten indien zich een beving voordoet. Soms tot drie per week, en ik voel ze altijd goed in mn bed!
Hout werd zoals uit het youtube filmpje blijkt, ook verder in het gebouw van de fabriek veelvuldig toegepast…
Het is, lijkt me, ook interessant om comparatief naar Colombia om te zien. Bijvoorbeeld trapiches (suikerriet persen): altijd van hout! Houten machines… en denk ook aan de indrukwekkende historie van één van Europa’s oudste kopermijnen, in Falun, Zweden.
Of denk aan Polen….waar André Citroën in 1900 zijn houten ¨double chevron¨ vond, copieerde en omzette naar metaal.
(leseco.ma/citroen-le-double-chevron-a-100-ans-et-toutes-ses-dents/)
Wellicht heeft Jona Lendering het onderwerp al vele malen behandeld hier, dan bied ik nederig mijn spijt over mijn onbenul aan, maar onderzoek naar HOUTEN machines, constructies, instrumenten enzovoort, lijkt me heel zinvol in de oudheidkunde/archeologie, vooral vanwege het vergankelijke karakter van hout en ergo de moeite die je moet doen om je voor te stellen met welk vernuft men al vele eeuwen c.q. duizenden jaren geleden te werk gegaan moet zijn.
Zie voor een voorbeeld van een hedendaagse trapiche, hier in Colombia vervaardigd en te koop voor ongeveer EUR 750:
https://www.olx.com.co/item/se-vende-trapiche-guarapero-iid-1103783298
Maar ook het VASA museet in Stockholm brengt mij elke keer in verbazing en tot eerbiedig zwijgen, met AANRAAKBAAR de onvoorstelbare kunde van vooral Amsterdamse houtbewerkers uit de 17 e eeuw..
Overigens, mutatis mutandis, hoe indrukwekkend is niet de contemporaine houtbouw in Zweden…daar nu zelfs de eerste 30 meter hoge windmolen van hout… multi-etage gebouwen tot 8 verdiepingen hoog en brandveiliger dan huizen van steen… aldus de brandweer aldaar.
https://electrek.co/2020/05/07/sweden-erects-first-wooden-wind-turbine/
Nog één laatste opmerking Rob. Ik dacht het Frans behoorlijk onder de knie te hebben, maar je had me goed beet… dat een HARPE ook een separate betekenis in de architectuur heeft, heb ik er dankzij jou weer bijgeleerd.
https://fr.wikipedia.org/wiki/Harpe_(architecture)
Veel en grote dank, moge Jona voortgaan met zijn zegenrijke arbeid en mogen er nu eindelijk vele tientallen miljarden EURO’s aan oudheidkunde en archeologie besteed worden de komende jaren, nu het model van White/Bretton Woods is vastgelopen, en men noch in Brussel noch in Frankfurt enig benul heeft van wat te doen met de EUR 750 miljard die nu beschikbaar is en komt.
Bien à vous Rob!
Johan Leestemaker
(Convertisseur
Somme à convertir :
150000
Monnaie d’origine :
Francs
Année d’origine :
1995
Monnaie de conversion :
Euros
Année de conversion :
2019
RÉINITIALISER CALCULER
Résultat : 31 652,91 Euros
Compte tenu de l’érosion monétaire due à l’inflation, le pouvoir d’achat de 150 000,00 Francs en 1995 est donc le même que celui de 31 652,91 Euros en 2019.)
Had Chagall nu eigenlijk één of twee bulten??
Misschien nog eens een stukje plaatsen over de Slag van de Kameel tijdens de eerste fitna? Die kameel was ook cruciaal.
Kemels.
In de boeken van Fik Meijer en Tom Holland.
Wel interessant: Chagall die een kameel schildert maar door Rebekka met een waterkruik het aantal bulten weet te verdoezelen..
https://www.bijbelin1000seconden.be/menu/tiki-download_file.php?fileId=4361&display
Je zou er een bult van krijgen.
Op het hoofd of op het zitvlak?
Op beide kan ook, natuurlijk, maar dan zijn het er twee.
Mensen als degene die voor het eerst een pot vis liet bederven en het aandurfde daarna de lucht te weerstaan en gewoon te proeven. Dat zijn de ware helden! Of er in onze oude wereld een overdracht van dit procedé is geweest en welke richting dan, dat is een interessante vraag. Het andere extreme: visgerechten die juist bogen op een extreme versheid van de vis zoals Sushi in Japan of Ceviche in Latijns Amerika, die zijn culinair ook uiterst interessant.
Ik ben blo Jan.
Jona, een schilder beoordeel ik op z’n beste werk. Dat zou in jouw geval betekenen dat Chagall niets heeft gepresteerd en dat is echt niet het geval!
Ook belangrijk is dat kameel een dubbele betekenis heeft: Tweebulters en de verzamelnaam voor een- en tweebulters. In de laatste zin is het woord opgevat in de uitspraak van Jezus. Lijkt mij legitiem. Het maakt voor de interpretatie niet echt uit of het nu een kameel of dromedaris is. Daar gaat het eigenlijk ook helemaal niet om.
Wat zou je zeggen van die Jemeniet (of was het nou toch een Ethioop?) die ontdekte dat als je een bepaalde bes plukte (alleen de rijpe, rode bessen!), het vruchtvrees een tijdlang in het water liet wegrotten (maar niet helemaal) en de boel dan in de zon te drogen legde zodat het lekker ging fermenteren, dan het vruchtvlees van de pit verwijderde, de pit wederom in de zon te drogen legde tot hij droog maar niet té droog was, hem dan verbrandde (!) en de geblakerde pitten kapot stampte en daar dan water op goot? Da’s nog eens wat anders dan zo iets eenvoudigs als lekkere halfrotte vissaus. Dat kan iedereen langs de kust, en velen doen het ook 😉