[Tweede deel van een reeks over de oorlog tussen Athene en Sparta. Het eerste deel was hier.]
Hoewel de Atheners hun kasboek niet op orde hadden en werden geconfronteerd met een tyfusepidemie en opstandige bondgenoten op Lesbos, zodat het er al met al niet goed voorstond, bleken de Spartanen niet in staat Lesbos hulp te bieden. Daarna durfden de Atheense bondgenoten niet meer aan opstand te denken. De Atheense staatsman Kleon kon daardoor het tribuut verhogen. Tegelijkertijd boekten capabele generaals als Nikias en Demosthenes goedkope maar spectaculaire overwinningen die veel deden om het Atheense prestige te herstellen.
Athene kreeg zelfs de overhand toen Demosthenes een fort bouwde in het zuidwesten van de Peloponnesos. Talloze Spartaanse staatshorigen (“heloten”) konden nu weglopen van het platteland, wat de economie van Sparta grote schade toebracht. Bovendien slaagde Kleon er in 425 in een Spartaans legertje tot overgave te dwingen. Het dreigement de krijgsgevangenen te doden was voldoende om Athenes vijanden te doen besluiten het platteland rond de stad niet meer te plunderen.
De oorlog had op dit moment kunnen eindigen. Sparta bood onderhandelingen aan, maar Kleon overtuigde de Volksvergadering ervan dat de agressor strategische garanties moest bieden dat hij Athene niet opnieuw zou aanvallen. Het bezit van de stad Megara zou zo’n garantie kunnen zijn, want daarmee zou Athene een buffer hebben tegen het gehate Korinthe en bovendien de weg tussen Sparta en zijn bondgenoot Thebe beheersen. Dat Athene in 424 Megara trachtte te bezetten, kan worden beschouwd als een poging de voorwaarden te scheppen om een vredesverdrag te sluiten.
Maar het plan mislukte en de krijgskansen keerden toen de Spartaanse generaal Brasidas doorstootte naar Macedonië, waar hij de steden van een reeks Atheense bondgenoten bezette. (Een van de Atheense generaals die zich liet verrassen was Thoukydides, die zijn geschiedwerk schreef in ballingschap.) Toen Kleon naar het noorden trok om Brasidas te bestrijden, sneuvelden beide commandanten.
Beide partijen waren nu uitgeput en in 421 volgde het verdrag dat naar de Atheense generaal “Vrede van Nikias” wordt genoemd. Sparta, dat ooit ten strijde was getrokken om de Delische Zeebond te ontbinden en de Grieken te bevrijden, had zijn doelen niet bereikt en de oorlog verloren. Dat zou betekenen dat Athene de oorlog had gewonnen, maar de stad had immense verliezen geleden en geen garanties verworven die zijn veiligheid vergrootten. De frustratie werd nog aangewakkerd doordat Sparta weigerde zijn belofte na te komen de veroverde stad Amfipolis terug te geven.
“Dat zou betekenen dat Athene de oorlog had gewonnen”
Nee, want oorlog is geen kaartspelletje waarbij het verlies van de één automatisch winst van de ander betekent.
WO-2 is zoals zo vaak een uitstekend voorbeeld. Het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Polen stonden aan de kant van de overwinnaars, maar behoorden toch tot de verliezers: de eerste twee omdat ze de status van supermacht kwijt waren (ze raakten hun koloniale gebieden dan ook snel kwijt) en Polen behoeft hopelijk geen nadere toelichting.
Daarom staat er ook zou.
JonaL heeft wel eens over vloektabletten geblogd. Cracked presenteert vandaag een uitgelezen verzameling:
https://www.cracked.com/pictofacts-1839-the-most-brutal-curse-tablets-ever-discovered/
Die vergelijking met Twitter is wel grappig.
…Hoewel de Atheners hun kasboek niet op orde hadden en werden geconfronteerd met een tyfusepidemie en opstandige bondgenoten op Lesbos, zodat het er al met al niet goed voorstond, bleken de Spartanen niet in staat Lesbos hulp te bieden…
Jij hebt hier al eens over geblogd, maar momenteel wordt er weer getwijfeld of het tyfus was en welke variant daarvan (buiktyphus/ vlektyphus) of een andere “pestilentia”.
Zie: https://www.wikiwand.com/en/Plague_of_Athens
De grote verdienste van Thoucydides is zijn gedetailleerde beschrijving van de ziekte (hij kon het weten, want hij heeft het zelf ook gehad, en heeft het overleefd). Hij schreef het niet toe aan bovennatuurlijke machten, maar riep op tot natuurlijke verklaringen. M.i. is dat een verdienste van hem. Wat hij niet beschreven heeft is dat het nog tot ca. 426 geduurd heeft voordat het ophield. Op zijn conto kun je schrijven dat hij openstond voor verklaringen die niets met religie te maken hadden.