Boeken over Karthago

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Karthago, Klassieken, Libië en Maghreb, Romeinse Republiek

Oké mensen, ik heb jullie hulp even nodig. In januari verschijnt mijn boekje Hannibal in de Alpen. Zie boven. Daarin leg ik uit waarom we een ogenschijnlijk simpele vraag als “over welke bergpas trok het Karthaagse leger naar Italië?” niet beantwoorden kunnen. Op het eerste gezicht is een boek over een puzzel zonder oplossing even zinloos als het in het Portugees vertalen van Wat & Hoe Portugees?, maar het is een leuk onderwerp om te tonen dat zelfs een eenvoudige vraag een oudheidkundige dwingt na te denken over tekstuele problemen, klimaatreconstructie, topiek, archeologie, statistiek, biologie, tekstkritiek, paleohydrologie en wat dies meer zij. Kortom, tweede-lijn-voorlichting.

Eerste Punische Oorlog

In de tussentijd groeide ook een tweede boekje, dat in maart zal verschijnen, en is gewijd aan de Eerste Punische Oorlog. Dat is iets meer eerste-lijn-voorlichting: ik presenteer wat er is gebeurd. Hoewel ik soms inga op de vraag waarom we weten wat we weten, is het verder eigenlijk allemaal rechttoe, rechtaan. Eerst een deel over de strijdende partijen, dan een deel over de oorlog zelf, tot slot een deel over de gevolgen.

Volgens onze voornaamste bron, Polybios, was dit “de langste, intensiefste en grootste oorlog uit de geschiedenis”. De bloedigste ook. Bij minimaal twee gelegenheden verloor Rome op één dag meer mensen dan in de slag bij Cannae – en de cijfers zijn voor antieke conflicten opmerkelijk robuust.

De gevolgen

De implicaties van de Eerste Punische Oorlog waren vérstrekkend. In de eerste plaats was de prijs die Rome voor de annexatie van Sicilië betaalde, te hoog geweest. Elke Italische familie had wel een zoon of neef verloren. Dus hielp Rome zich na afloop aan Sardinië, waarmee de Tweede Punische Oorlog onafwendbaar werd. Een tweede gevolg was de unificatie van Italië en een derde gevolg was de opkomst van Numidië, waar enkele beslissingen van Massinissa de Romeinen dwongen tot de verwoesting van Karthago.

Ik denk dat te verdedigen valt dat de Eerste Punische Oorlog beslissend is geweest. Hierna viel de Tweede Punische Oorlog niet langer te winnen. Alleen: die verdraaide Hannibal met z’n olifanten in de Alpen trekt alle aandacht naar zich toe, zodat de vierentwintig jaar van de Eerste Punische Oorlog in de schaduw staan van die vijftien dagen.

Griff nach der Weltmacht

Nu zit ik met een probleem: ik heb geen titel voor mijn boek. Althans niet in het Nederlands, want mijn persoonlijke werktitel was Griff nach der Weltmacht. En dat is helaas onvertaalbaar.

  • De Eerste Punische Oorlog. Dat is een optie, maar ik vind het wat saai. (De Boerenoorlog was overigens, ondanks een even saaie titel, een uitstekend boek.)
  • De langste, intensiefste en grootste oorlog uit de geschiedenis is ook een optie. Alleen is Polybios’ ooit terechte typering niet langer waar. Er zijn immers langere, intensievere en grotere oorlogen geweest.
  • De overschaduwde oorlog bekt niet en roept vragen op die niet nieuwsgierig maken.
  • Oorlog om Sicilië: misleidend. Het gaat niet over Patton.
  • De vergeten oorlog is een cliché – denk aan The Forgotten Battle (overigens een heel goede film).

Wie heeft een suggestie?

Naschrift, 31 oktober 2021

Het werd de laatste titel: De vergeten oorlog.

Deel dit:

44 gedachtes over “Boeken over Karthago”

  1. Frans Buijs

    Ik zou optie 2 kiezen, maar dan ingekort.
    Rome tegen Carthago: de grootste oorlog uit de oudheid.
    Of als je het wat dramatischer wilt hebben: strijd op leven en dood tussen twee antieke wereldmachten.

  2. FrankB

    “Griff nach der Weltmacht”
    Hoezo onvertaalbaar? Greep naar de wereldmacht.
    Mijn probleem met de titel (dus ook de Duitse versie) is dat de wereld een tikkie groter is dan het Middellandse Zeegebied. Niks wereldmacht.
    Blijkbaar wil je toch zoiets uitdrukken.

    Twee supermachten botsen

    Of nogal pompeus:

    Botsing der Antieke supermachten

    Of misschien

    De grootste oorlog uit de Oudheid

  3. Frans Buijs

    Ik ben creatief op de vroege ochtend.
    Wereldmacht in wording. De eerste Punische oorlog en de opkomst van Rome.

  4. Anna Minis

    Titel 2 is veel te lang, de versie van Frans Buijs is beter.
    Titel 1 is volgens mij niet saai.
    DE EERSTE PUNISCHE OORLOG
    Twee supermachten vechten om de heerschappij

    Ik kijk uit naar dat boek.

  6. Huibert Schijf

    Een titel moet aangeven waar een non-fictie boek over gaat en door een groot publiek worden herkend. Ik zou zeggen: De eerste Punische oorlog. Carthago en Rome strijden om de overheersing. [met dank aan Anna Minis]

      1. Martin van Staveren

        Dan hoort dit er ook nog bij: https://de.wikipedia.org/wiki/Fischer-Kontroverse

        Fischer meende, in overeenstemming met artikel 231 van het Verdrag van Versailles dat de verantwoordelijkheid voor WO-I volledig bij Duitsland lag. Die opvatting was in Duitsland niet zo populair, ook omdat WO-II het gevolg is van WO-I etc. Het meer recente boek The Sleepwalkers door Christopher Clark zou dit punt gerelativeerd hebben. Geschiedschrijving gaat ook over de vraag: waarom is het zo gegaan, en wie draagt daarvan de schuld?

        1. In feite gaat geschiedschrijving niet om schuldvragen. Dat is de interpretatie van het verleden. Vergelijk het met een religieuze interpretatie van een gebeurtenis van vroeger of de constatering dat iets, naar het huidige gevoelen, excuus verdient. Dat is een interpretatie. Daar gaat de historicus niet over.

          Uiteraard is dit een wat geïdealiseerde schets. Ik schrijf nu over kinderoffers in Karthago en mijn woordkeuze verraadt dat ik het abject vind.

          1. Martin van Staveren

            Bij het verklaren van WO-1 en WO-2 is dat toch wel een heftig omstreden thema.

              1. Martin van Staveren

                Ja, maar welke feiten? Bv wordt wel beweerd dat de Duitse aanval op Rusland ( Barbarossa) net op tijd was om een aanval van Stalin op West-Europa te verhinderen. Is dat een feit of niet?

              2. Nee, dat lijkt geen feit te zijn. Maarschalk Zhukov is misschien niet helemaal de meest betrouwbare bron, maar hij erkent dat de Sovjet-Unie totaal niet was voorbereid op de oorlog. Tussen neus en lippen door geeft hij toe dat de Grote Zuiveringen de slagkracht van het Sovjet-leger sterk hadden aangetast.

                Er zijn plannen gemaakt voor een preventieve aanval, overigens, maar legers bereiden natuurlijk voor op alles wat mogelijk is en onmogelijk. Het is een manier om officieren te leren flexibel te denken, niet een verwachting dat er werkelijk iets gaat gebeuren. Het Amerikaanse leger schijnt eens te hebben geoefend op een invasie van zombies.

              3. FrankB

                “Bv wordt wel beweerd dat de Duitse aanval op Rusland ( Barbarossa) net op tijd was om een aanval van Stalin op West-Europa te verhinderen. Is dat een feit of niet?”
                Nee. Zoals in de zomer van 1941 bleek was het Rode Leger daar absoluut niet klaar voor. Het zat midden in een complete reorganisatie. Er zijn wel aanwijzingen dat Stalin een aanval in 1943 of later van zins was, nadat de nazi’s en de westelijke geallieerden elkaar uitgeput hadden. Zie Overy’s uitstekende Rusland’s Oorlog.
                Deze bewering is een conclusie gebaseerd op een onvolledige en hoogst eenzijdige interpretatie van de bekende feiten. De Rus Suvorov die dit bedacht heeft wordt door serieuze historici niet serieus genomen. De Engelse Wikipedia, lemma Soviet Offensive Plans Controversy, noemt wel een paar namen, maar ja, je kunt ook wel creationistische biologen vinden.
                Het is wel aardig, voor wie methodologie boeiend vindt, dat geschiedkundige tegen dezelfde problemen oploopt als oudheidkundigen. Stalin hield zijn voornemens, ideeën en andere gedachten altijd voor zich en legde nooit iets vast. We moeten het met een paar toespelingen doen.

              4. Martin van Staveren

                @FrankB: het is niet dat ik dat zou willen ontkennen, ik bedoelde dat er soms situaties zijn waarin sommige zich afvragen wat de feiten zijn. Want “feiten” zijn vaak ook een duiding van waarnemingen. Zie b.v. https://www.theguardian.com/books/2019/sep/27/hitler-only-the-world-was-enough-and-hitler-a-life-review
                Het centrale argument van het boek van Simms zou zijn “Hitler’s principal preoccupation throughout his career was Anglo-America and global capitalism, rather than the Soviet Union and Bolshevism”, omdat nationaal-socialisme dus een vorm van socialisme was.

  8. Roger Van Bever

    Titel: De eerste Punische oorlog
    Ondertitel: Karthago en Rome voeren een lange en bloedige strijd om de macht.

    De lay-out van de cover moet dan de ondertitel in een kleiner lettertype zetten, bvb. onderaan.

    Ik vind een titel die ‘in de geschiedenis’ bevat niet goed. Dat klopt niet, wanr er zijn veel langduriger geweest.

    Ik kijk nu al naar beide boeken uit!

    2. Huibert Schijf

      Maar iedereen ziet onmiddellijk dat het een parafrase van De langste dag is. Daarover hebben we wel genoeg gelezen.

  12. Ben Spaans

    De Eerste Punische Oorlog moet hoe dan ook in de titel, en dat het over Rome en Karthago gaat.

  13. Dirk Zwysen

    Vaak is een titel moeilijker dan de rest van het boek.
    Ik vind de opmars van Rome wat hebben van het concept van de Highlander-films: ‘er kan er maar één zijn’. Na Carthago komen de oosterse rijken en de noordelijke wilden aan de beurt, waarbij het zegevierende Rome steeds de kracht van de verliezer weet te incorporeren. Maar als bruikbare titel heb je daar niet veel aan.

    ‘Eén wereld, twee steden, totale oorlog’ -> Als dat laatste concept zin heeft in een antieke context.
    Een wereld te klein voor twee -> bekt niet lekker

    De titel mag prikkelend zijn. De ondertitel moet zeker Rome, Carthago en/of de Punische Oorlog vermelden.

    Moeilijk.

    1. FrankB

      “Als dat laatste concept zin heeft …..”
      Interessante vraag. In hoeverre waren burgers betrokken bij de oorlogsvoering? Als het beleg van een stad werd geslagen natuurlijk, maar anderszins? Kunnen we stellen dat de economieën van beide supermachten in dienst van de oorlog werden gesteld – niet als bij-effect, maar als doelbewuste strategie?
      Ik ben skeptisch, maar zeg niet meteen nee.

  14. A. den Teuling

    “Punica perfidia” maakt de belangstellende nieuwsgierig. Zorg verder voor een goede flaptekst om aan te geven wie de werkelijk perfide partij is.

    1. FrankB

      Dit is ongeveer wat ik zocht vanochtend. Maar we moeten nog wel duidelijk maken dat we het niet over de Slag van Lepanto hebben, dus

      Mediterrane machtsstrijd in de Oudheid.

  20. Jacob Krekel

    In het midden van de 3e eeuw vC kun je nog nergens op de wereld van een supermacht spreken. Perzie was niet meer, en China en Rome waren nog niet.
    Maar zonder het ontstaan van het Romeinse rijk zou er geen westen zijn ontstaan. Er zit wel iets in de Griff nach… titel. Dus iets als De Eerste Punische Oorlog, het ontluiken van een supermacht kan, als het tenminste zo is, dat Rome na de Punische oorlogen echte imperiale aspiraties begon te krijgen. Of Carthago die ooit gehad heeft weet ik niet. Als dat vooral een handelsimperium was, dan waarschijnlijk niet, zoals ook de VOC die niet had. En dan die titel verluchtigd met een plaatje van Romeinse legionairs op een schip op

  27. Jan Albert Smit

    – De Punische oorlogen 264-146 v.Chr
    – Rome en Carthago, de Punische oorlogen
    – De Punische oorlogen: de geschiedenis van het conflict dat Carthago verwoestte en Rome tot een wereldmacht maakte
    – Romeinse legioensoldaat versus Carthaagse krijger: De Punische oorlogen 264-146 v.Chr
    – Uw metgezel voor de Punische oorlogen
    – Het Westen beheersen: Rome en Carthago in oorlog
    – De Punische oorlogen: een boeiende gids voor de eerste, tweede en derde Punische oorlogen tussen Rome en Carthago, inclusief de opkomst en ondergang van Hannibal Barca
    – Totale oorlog – Rome – ondergang van Carthago

Reacties zijn gesloten.