Van alle antieke godheden is Hathor een van de bekendere. De kunstenaars van Egypte en Nubië, waar de cultus begon, beeldden haar regelmatig af als koe, vaak ook als een vrouw met een koeienkop, en ook wel als een volledig mens met op haar hoofd een zonneschijf, ingeklemd tussen koeienhoorns.

Het waren allemaal aardse weergaven van Hathor, die onder meer werd vereerd als de hemelkoe. In het antieke wereldbeeld rustte de hemel op vier pilaren, die men in Egypte beschouwde als koeienpoten. De zon, maan en sterren voeren over Hathors buik. De hemelheerseres hield zo het universum bijeen en observeerde het. Ze was tevens de moeder die de schepping voedde. Dit maakte haar tot beschermgodin van alle leven, liefde en vruchtbaarheid.

De dood

Zoals wel meer antieke godinnen met dit takenpakket – bijvoorbeeld de Babylonische Ištar – gold Hathor ook als bewaakster van de laatste rustplaatsen van de levenden: de grafvelden. Er zijn bijvoorbeeld afbeeldingen van de koeiengodin bekend uit de begraafplaats van Saqqara.

De associatie met de dood is op een heel andere manier aanwezig in de tekst die bekendstaat als het Boek van de Hemelkoe. In deze mythe zendt de zonnegod Ra Hathor, die de wereld observeerde als “oog van Ra”, de wereld in om de mensheid te bestraffen. Hathor neemt de vorm aan van de leeuwinnengodin Sechmet en doodt nogal willekeurig iedereen. Het einde van de gehele mensheid dreigt, maar Ra verzint een list. Hij laat rode kleurstof mengen in bier en zorgt ervoor dat de losgeslagen godin, die denkt dat het bloed is, dit opdrinkt. Eenmaal dronken verandert Sechmet terug in de goedaardige Hathor.

Verering

De koeiengodin bezat in Egypte meer tempels dan welke andere godheid ook: in de oude hoofdsteden Memfis en Heliopolis, in Achmim, in verschillende steden in de Delta, in de zuidelijke hoofdstad Thebe en in Nubië Faras en Meroë. Een heel belangrijk heiligdom was Dendera.

De eredienst kende de in de Oudheid overal voorkomende combinatie van muziek, dans, liederen, parfums en bloemen. Het spreekt vanzelf dat vrouwen met een kinderwens zich richtten tot Hathor. Na de hierboven genoemde mythe zal het weinig verbazing wekken dat de vereerders het ook op een drinken zetten.

Zeven Hathors

Omdat de Egyptenaren Hathor op zoveel plaatsen vereerden, was het onvermijdelijk dat er verschillende visies waren. Men sprak wel van de Zeven Hathors. Nu eens gold ze als de moeder van de zonnegod Ra, dan weer als zijn dochter. Ze kon ook zijn echtgenote zijn. Al even veelvormig was haar relatie tot Horus, de als valk afgebeelde beschermer van het koningschap: Hathor kon zijn moeder en echtgenote zijn, terwijl haar naam betekent dat ze Horus’ huis was – de hemel dus, waar de valken vliegen. Hoewel ze het meest werd afgebeeld als koe, zijn er ook afbeeldingen als cobra, vijgenboom en leeuwin.

Pluriform en multi-inzetbaar als Hathor was, kreeg ze ook vereerders buiten Egypte en Nubië. Zo stelden de bewoners van de Levant godinnen (Anat, Ašera, Astarte …) gelijk aan de Egyptische koeiengodin. In Kamed el-Loz in de Libanese Bekaavallei zijn verschillende afbeeldingen van Hathor gevonden, die ongetwijfeld verwijzen naar een Kanaänitische godin. De bewoners van Byblos hadden er geen moeite mee hun beschermgodin Ba’alat Gubla, te identificeren met Hathor (of Astarte of Isis of Afrodite of Venus). De Egyptenaren zagen dat ook zo: in de teksten uit Dendera lezen we dat Hathor woonde in Byblos.

Dat Hathor vereerders had over de hele aan de Egyptenaren bekende wereld, zal hebben bijgedragen aan het idee dat de hemelkoe zich uitstrekte over de hele aardschijf. De godin van vruchtbaarheid, liefde, moederschap, leven, dood en het koningschap kon zo ook de beschermvrouwe zijn van de verre landen en de internationale handel.