[Laatste blogje in een vijfdelige reeks over Fakhr-ad-Din Ma’n (1572-1635), de Druzische krijgsheer die een tijd woonde in Italië en de Levant zou hebben kunnen moderniseren. Het eerste blogje was hier.]

Sultan Murad IV

De bloei van het rijk van Fakhr-ad-Din was mogelijk doordat het Ottomaanse Rijk bezig was met oorlog tegen de Perzen en Russen. Bovendien waren de sultans niet bijster competent, terwijl grootviziers en andere bestuurders elkaar zo snel afwisselden dat zelden sprake was van consistent beleid. In 1623 trad echter een sultan aan die uit ander hout was gesneden: Murad IV. Hij stuurde al snel een vloot om de al te autonome emir tot de orde te roepen, maar Fakhr-ad-Din zorgde dat hij ergens in het binnenland verbleef en tipte de admiraal dat er christelijke piraten in de buurt waren. De admiraal ging er achteraan, zijn ondergang tegemoet. Fakhr-ad-Din had namelijk ook de piraten gewaarschuwd en die onthaalden de Ottomaanse vloot met dodelijke efficiëntie.

Later dat jaar was er een tweede crisis. Fakhr-ad-Din had geprobeerd Nablus te bemachtigen – weer een stap dichter naar Jeruzalem – en de gouverneur van Damascus kwam in actie. In de Bekaavallei kwam het tot een veldslag die eindigde toen de Druzische emir zijn tegenstander gevangennam. Een mooi succes. De man was echter wel, althans binnen de Ottomaanse context, zijn superieur. Hij moest zo snel en eervol mogelijk vrij komen. Hij werkte mee, stond behalve Nablus ook Lejjun (Megiddo) af, en keerde terug naar Damascus. Daar vernam hij dat sultan Murad hem had vervangen.

Fakhr-ad-Din in de problemen

Fakhr-ad-Din begreep dat de aandacht nu op hem was gevestigd. Hij moest uitkijken dat hij zijn hand niet overspeelde en begon voorbereidingen te treffen voor een tweede vlucht richting Toscane. Hij bracht alvast een deel van zijn kapitaal onder bij de Florentijnse Monte di Pietà, die hem een jaarlijkse rente toezegde van 5%. Vervolgens vergat hij het en zijn opvolgers vergaten het ook. Toen de Druzen er een eeuw later wél naar omkeken, was het bedrag zo groot geworden dat de bank alleen failliet kon gaan. Uiteindelijk keerde die het kapitaal uit in twintig termijnen.

Geld wegsluizen was niet Fakhr-ad-Dins enige voorzorgsmaatregel. Hij herinnerde zijn westerse vrienden weer eens aan de mogelijkheid Jeruzalem te veroveren en beloofde opnieuw de bekering van zijn familie. Maar opnieuw kwam er geen respons, hoewel de situatie in 1632 exceptioneel gunstig was: niet alleen beheerste Fakhr-ad-Din dicht bij Jeruzalem gelegen steden als Gaza, Lejjun en Safed, de Ottomanen waren ook net bij Bagdad door de Perzen verslagen.

Het verslagen leger wilde overwinteren in de Bekaa, maar Fakhr-ad-Din stuurde het terug. Dit was zijn fatale fout. Sultan Murad was woest op zijn toch al veel te eigengereide onderdaan. Zijn hovelingen herinnerden zich bovendien dat Fakhr-ad-Din ooit met de Spanjaarden had samengewerkt.

Het einde

In 1633 stuurde sultan Murad generaal Ahmet Pasha – niet te verwarren met de hierboven genoemde grootvizier – erop uit om Fakhr-ad-Din tot de orde te roepen. Deze stuurde zijn zoon Ali meteen naar het noorden om te verhinderen dat de Sayfa-familie partij zou kiezen voor het Ottomaanse leger. Het eindspel was begonnen.

Ali sneuvelde. In het oosten kwamen nomaden in opstand. Fakhr-ad-Dins broer Yunus viel in handen van generaal Ahmet Pasha en werd gefusilleerd. De emir zelf probeerde nog te schuilen in een grot maar gaf zich uiteindelijk over aan een admiraal die hem een eervolle aftocht beloofde. Die eindigde evengoed in Constantinopel, waar sultan Murad zijn emir toevoegde dat katten niet moesten denken zich te kunnen meten met leeuwen. Op 13 april 1635 wurgde de beul Fakhr-ad-Din. Zijn hoofd stond nog enkele dagen tentoon op het hippodroomplein.

Fakhr-ad-Dins minderjarige zoon Hussein werd begenadigd, trad in Ottomaanse dienst en maakte carrière als ambassadeur in India. Zijn neven Milhim en Ahmed zouden nog ruim zestig jaar regeren over de Druzische gebieden.

Vader van Libanon (of zo)

Het gaat te ver Fakhr-ad-Din de vader van het latere Libanon te noemen, al gebeurt dat volop. Nationale staten bestonden destijds echter niet. Los daarvan: hij regeerde over een veel groter gebied. Hij toonde echter iets belangrijks: dat het Midden-Oosten niet door factiestrijd verscheurd hoeft te zijn. Hij werkte met iedereen samen en kwam een heel eind. Onmiddellijk na zijn dood keerden allerlei oude factie-tegenstellingen terug en toen was het gedaan met de welvaart.

Eenheid maakt misschien geen macht maar kan leiden tot welvaart. Het is een simpel inzicht maar niet makkelijk om te zetten in daden. Dat het Fakhr-ad-Din desondanks lukte, maakt hem, om terug te keren naar het eerste stukje, belangrijk. Veel mensen schijnen hem niet te kennen, en het is wel begrijpelijk waarom: het gebeurde allemaal vér van ons huis en uiteindelijk bereikte hij weinig. Toch denk ik dat Fakhr-ad-Din Ma’n wat meer bekendheid verdient en ik dank voor het lezen van deze blog.

Literatuur

Ted Gorton, Renaissance Emir. A Druze Warlord at the Court of the Medici (2013)