Als ik meld dat het 5 januari was in het jaar waaraan Quintus Fufius Calenus en Publius Vatinius hun naam zouden geven, zelfs al werden ze pas later consuls, en als ik dat omreken naar 19 november v.Chr. op onze kalender, dan weet u dat ik ook vandaag antwoord ga geven op de vraag “Wat deed Julius Caesar vandaag 2069 jaar geleden?”

Alexandrië

Hij was nog steeds ingesloten in Alexandrië. Generaal Ganymedes, die met Arsinoë IV leiding gaf aan het Egyptische verzet tegen de Romeinse bezetter, maakte zich op voor de genadeslag. De Egyptenaren hadden schepen gebouwd, veel schepen zelfs, en konden daarmee de Romeinen afsnijden van de buitenwereld. Het kaartje hierboven is verouderd maar nog altijd verhelderend. In rood is het koninklijke paleis aangegeven, waar Caesar zich bevond. Feitelijk strekte het zich wat noordelijker uit; dat deel is verzwolgen door de zee bij de vloedgolf van 365 n.Chr. De enige manier om hiervandaan naar de zee te komen, was vlak langs het eiland Faros. Meer naar het oosten waren ondiepten, en het eiland was met een dam, Heptastadion genaamd, verbonden met het vasteland. Wie Faros beheerste, sneed het paleis af van de rest van de wereld. Omdat het winter was, zou het nog drie maanden duren voor een Romeinse vloot de blokkade zou kunnen breken en in die drie maanden moest het voor de belegeraars mogelijk zijn Caesars garnizoen uit te hongeren.

Op Faros stond overigens de beroemde, ruim honderd meter hoge vuurtoren van Alexandrië. De basis ervan is nog over als fort. (In het Italiaans heet een vuurtoren nog altijd faro.)

De eerste Romeinse aanval

Caesar wist dat de Egyptenaren in het havenbekken ten westen van de dam een vloot bouwden en besloot zijn vijanden vóór te zijn. Vandaag 2069 jaar geleden voeren zijn schepen om Faros en maakten zich klaar voor een aanval op de westelijke haven. Het liefst zou een aanvaller alle schepen naast elkaar leggen om te verhinderen overvleugeld te raken, maar een ondiepte maakte dit onmogelijk. Een kleine groep schepen zou als eerste de haven moeten binnenvaren en daar een makkelijk doelwit zijn voor de Egyptische schepen, terwijl de andere schepen langs de ondiepten zouden komen. Admiraal Eufranor van Rhodos beet het spits af. De anonieme auteur van De Alexandrijnse Oorlog vertelt:

Vier Rhodische schepen passeerden de ondiepten en werden vervolgens omsingeld en aangevallen door de Alexandrijnen. Ze hielden stand en ontplooiden zich bekwaam en behendig. En hun vakkundigheid was zo groot dat ondanks hun ongelijke aantal geen van hun schepen zich van opzij blootstelde aan de vijand en van geen enkel schip de roeispanen werden weggeveegd; ze voeren de op hen af komende schepen steeds frontaal tegemoet. Intussen volgden de andere schepen. (16; vert. Hetty van Rooijen)

We lezen verder dat de Alexandrijnen op de daken van de huizen klommen om alles goed te kunnen bekijken. Ze zagen hoe de Romeinen dit eerste gevecht wonnen.

In dit gevecht werd één vijfriemer buitgemaakt en een tweeriemer met mariniers en roeiers, en drie schepen werden in de grond geboord, terwijl al onze schepen behouden bleven. (Alexandrijnse Oorlog 16)

De aanval op Faros

Deze preventieve aanval mocht dan succesvol zijn verlopen, de Romeinse positie bleef zwak. Ganymedes kon nieuwe schepen bouwen. Daarom besloot Caesar Faros te veroveren. Nu het Zevenendertigste Legioen was gearriveerd, beschikte hij over de manschappen om het eiland te bezetten. Hij koos ervoor de vijand te overrompelen met twee landingen tegelijk: de lichte schepen aan de binnenkant van het eiland en de oorlogsbodems vanuit de open zee.

Hij liet tien cohorten, keurtroepen lichtgewapenden en de Gallische ruiters die hem het meest geschikt leken aan boord gaan van kleine boten en sloepen. Om de troepen van de vijand te verdelen viel hij de andere kant van het eiland met dekschepen aan en loofde grote beloningen uit voor degene die als eerste het eiland bezette. (Alexandrijnse Oorlog 17)

Het Egyptische garnizoen hield aanvankelijk stand.

Ze vochten terug vanaf de daken van de gebouwen, ze verdedigden gewapend de kusten, waar de ruwe grond de toegang voor onze soldaten niet gemakkelijk maakte, en ze beschermden met sloepen en vijf oorlogsschepen behendig en deskundig de nauwe waterwegen. Maar zodra enkele van onze mannen, na verkenning van het terrein en peiling van de ondiepten, op de kust waren geland, gevolgd door anderen, en ze vastberaden een aanval deden op de vijanden die op het vlakke deel van de kust stelling hadden genomen, gingen alle bewoners van Faros ervandoor. (Alexandrijnse Oorlog 18)

Caesar noteert dat hij die dag 6000 man gevangen nam. Ter vergelijking: bij beschikte over ongeveer 7000 legionairs. Het aantal te voeden monden nam dus drastisch toe. We hoeven ons weinig illusies te maken over het lot van de gevangenen.

 [Over de Egyptische tegenaanval vertel ik overmorgen. Een overzicht van de reeks #RealTimeCaesar is hier.]