Het was een van de laatste dagen van het jaar dat was vernoemd naar consuls Quintus Fufius Calenus en Publius Vatinius. 28 december, om precies te zijn. Wat we kunnen omrekenen naar 12 oktober 47 v.Chr. op onze kalender. Kortom, u bent beland in een aflevering van de reeks “Wat deed Julius Caesar vandaag 2069 jaar geleden?”

Hij landde in Afrika. Drie dagen eerder was hij in Lilybaion aan boord gegaan van een snelle boot, had zich op de Egadische Eilanden gevoegd bij de rest van zijn vloot en was de Middellandse Zee overgestoken. Het doel was niet de hoofdstad van de provincie Africa, Utica, waar zijn tegenstanders lagen en zelfs een eigen Senaat hadden verzameld. Het doel van de operatie was een meer zuidelijk punt: Hadrumetum, het huidige Sousse.

Zoals al eerder opgemerkt was de operatie slecht georganiseerd. De kapiteins wisten niet waar ze naartoe moesten en de vloot raakte verspreid. Toen Caesar even ten zuiden van Hadrumetum voet aan wal zette, waren slechts 3000 legionairs (meest rekruten) en 150 ruiters bij hem.

Slechte voortekens

Het was nog erger, overigens, want Caesar zette helemaal geen voet aan wal. Hij viel en dat was een slecht voorteken. Zijn biograaf Suetonius vertelt:

Toen Caesar bij het van boord gaan struikelde, gaf hij aan dit slechte voorteken nog een gunstige uitleg door uit te roepen: “Daar heb ik u, Africa.” (Caesar 59; vert. Daan den Hengst)

Teneo te, Africa. Nog twee-en-een-halve eeuw later werd het voorval in Afrika herinnerd. De christelijke auteur Minucius Felix noemt het incident om te tonen dat heidense voortekens geen enkele waarde hebben. Een andere biograaf, Ploutarchos, vermeldt een andere anekdote die illustreert dat Caesar voortekens en voorspellingen tartte.

Hem kwam ter ore dat de vijanden moed ontleenden aan een oud orakel, dat aan het geslacht Scipio het alleenrecht gaf op de overwinning in Afrika. Of hij nu voor de grap de Scipio wilde bespotten die bevelhebber van de vijanden was óf zich in alle ernst het voorteken ten nutte wilde maken is moeilijk te zeggen. Er was namelijk een man in zijn leger, overigens een onbeduidende figuur om wie niemand zich bekommerde, die uit het huis van de Africani stamde. Deze man stelde hij in de gevechten in de voorste rijen op alsof hij de aanvoerder van het leger was. (Caesar 52; vert. Hetty van Rooijen)

Alle getarte voortekens ten spijt zag het er niet geweldig uit. Het grootste deel van Caesars vloot was niet aangekomen, zijn eigen leger was even klein als dat waarmee hij in Alexandrië geblokkeerd was geweest.

Voedselschaarste

En weliswaar waren die 3000 legionairs en 150 ruiters heelhuids overgekomen, de graanschepen die voor foerage hadden moeten zorgen, waren eveneens vermist. De ruiters moesten hun rijdieren zeewier te eten geven waarvan ze het zout hadden afgespoeld. Ze vermengden het met kweekgras om het wat zoeter te maken en de paarden hielden het binnen, maar er moest wel snel iets verbeteren.

Temeer omdat Caesars verkenners ontdekten dat Hadrumetum een garnizoen had van 8000 man, dat op het punt stond met 3000 ruiters te worden uitgebreid. Het lijkt erop dat Metellus Scipio, de commandant van Caesars vijanden, de havensteden had versterkt, er garnizoenen had gelegd en ook had gezorgd voor bereden, mobiele reserves. Het doet een beetje denken aan de ribats uit de Middeleeuwen en dat is, gegeven de mogelijkheden van een voorindustriële samenleving, vermoedelijk geen toeval.

[Wordt zondag vervolgd. Een overzicht van de reeks #RealTimeCaesar is hier.]