Tag: Alexandrië

De Nijlcruise van Caesar en Kleopatra

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Klassieken, Oud Egypte, Romeinse Republiek10 reacties
Kleopatra en Caesar: scène uit de speelfilm Cleopatra (1963)

Als ik u zeg dat het was in de maand phamenoth in het vijfde regeringsjaar van koningin Kleopatra VII Filopator, en als ik dat omreken naar maart 47 v.Chr. op onze kalender, dan weet u dat u bent beland in een nieuwe aflevering van de reeks “Wat deed Julius Caesar vandaag 2069 jaar geleden?”

Kleopatra en Caesar

We hebben geen idee. Hij is zoek. Op 27 maart, onze 6 februari, was hij in Alexandrië en op 28 juni, onze 17 april, neemt hij daar afscheid. Waar hij in de tussenliggende tijd was, is onbekend. Er is wel beweerd dat hij met Kleopatra een cruise maakte over de Nijl, maar daarvoor is geen bewijs. Het is meer Hollywood  (zie boven) dan feit.

Van de andere kant: sinds het oversteken van de Rubico waren zevenentwintig maanden verstreken, maanden waarin hij voortdurend op reis was geweest en had moeten vechten. Voor Kleopatra gold hetzelfde: haar troonsbestijging, die gewoon in overeenstemming was met het testament van haar vader, was vier jaar lang onzeker geweest. Ze had vaak in levensgevaar verkeerd. Ze was zwanger. Als er ooit bewijs komt voor een vakantie in de maanden waarin zeevaart sowieso moeilijk was, zal niemand ervan opkijken. Wie weet duikt nog eens een tekst op over een bezoek aan de piramiden of de Memnonkolossen, die voor Romeinse bezoekers onweerstaanbaar waren.

Lees verder “De Nijlcruise van Caesar en Kleopatra” →

De Kopten (2)

On door Jona LenderinginByzantijnse Rijk, Christendom, Geschiedenis, Midden-Oosten, Romeinse Keizerrijk12 reacties
Het witte klooster in Sohag

Vandaag ga ik verder met mijn verhaal over de Kopten; het eerste deel was hier. Ik heb het vooral over de christenen van laatantiek en vroegmiddeleeuws Egypte, maar er zijn natuurlijk nog altijd Kopten.

Christendom

Het christendom is vrij vroeg aangekomen in Egypte, maar hoe dat is gebeurd, is een van de grootste raadsels uit de oudheidkunde. We hebben geen idee. Dat de evangelist Marcus de eerste bisschop van Alexandrië zou zijn geweest, is een verzinsel. (Het roept wel de vraag op wie er begraven ligt in de San Marco in Venetië.)

Lees verder “De Kopten (2)” →

Caesar en Kleopatra in Alexandrië

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Klassieken, Oud Egypte, Romeinse Republiek3 reacties
Een jonge Ptolemaïsche heerser, misschien Ptolemaios XIV, de jongere broer en echtgenoot van Kleopatra VII (Kunsthistorisches Museum, Wenen)

[Derde deel van een reeks over de Slag aan de Nijl, waarin Julius Caesar het Egyptische verzet tegen de heerschappij van Kleopatra VII brak. Het eerste deel was hier.]

Met de dood van Ptolemaios XIII was een einde gekomen aan de Alexandrijnse Oorlog. Caesar zal opgelucht zijn geweest. Hij moet hebben geweten van de onrust in het huidige Turkije en Andalusië, hij kan niet hebben geweten dat de Dalmatische problemen inmiddels waren opgelost en moet de ergste vermoedens hebben gehad over de republikeinen die zich in Tunesië verzamelden. Hij had nu tenminste zijn bewegingsvrijheid terug.

De val van Alexandrië

Dat de slag aan de Nijl nooit ver van Alexandrië gestreden kan zijn, blijkt uit het feit dat Caesar nog die middag kon terugkeren naar de hoofdstad van Egypte. We geven het woord weer aan de auteur van De Alexandrijnse Oorlog:

Caesar haastte zich langs de kortste weg over land met zijn ruiters naar Alexandrië en trok als overwinnaar de stad binnen aan de kant die door troepen van de vijand werd bezet. Hij kwam niet bedrogen uit in zijn verwachting dat de vijanden, als ze van dat gevecht hoorden, elke gedachte aan oorlog voeren zouden laten varen. (33; vert. Hetty van Rooijen)

Lees verder “Caesar en Kleopatra in Alexandrië” →

Caesar en Ptolemaios op mars

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Klassieken, Oud Egypte, Romeinse Republiek2 reacties
Gem met portret van Caesar (Rijksmuseum van Oudheden, Leiden)

Als ik u zeg dat het 19 maart was, als ik toevoeg dat het was in het jaar waaraan, vele maanden later, Quintus Fufius Calenus en Publius Vatinius als consuls hun naam zouden geven, en als ik dat omreken naar 29 januari 47 v.Chr. op onze kalender, dan weet u: het is tijd voor een stukje in het feuilleton “Wat deed Julius Caesar vandaag 2069 jaar geleden?”

Als u de laatste weken deze reeks hebt gevolgd, dan weet u dat het Egyptische leger van Ptolemaios XIII Caesar in Alexandrië had vast gezet, dat Caesar met moeite zijn aanvoerlijnen had opengehouden en dat een ontzettingsleger onderweg was. Ondertussen verzamelden Caesars tegenstanders zich in Dalmatië en het huidige Tunesië, wankelde het Romeinse gezag in wat nu Turkije heet, was het onmogelijk gebleken in Rome verkiezingen te houden en dreigde opstand in Andalusië.

Lees verder “Caesar en Ptolemaios op mars” →

De slag bij het Jodenkamp

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Jodendom, Klassieken, Oud Egypte, Romeinse Republiek2 reacties
Edict uit de tijd van Kleopatra over het asiel in joodse heiligdommen (Neues Museum, Berlijn)

Het was 15 maart in het jaar waaraan Quintus Fufius Calenus en Publius Vatinius als consuls later hun naam zouden geven. Ik reken het even voor u om: 25 januari 47 v.Chr. op onze kalender. En u weet: dit is weer een blogje over de vraag wat Julius Caesar vandaag 2069 jaar geleden deed.

En opnieuw gaat het niet over Caesar zelf, die nog altijd in Alexandrië is ingesloten door het Egyptische leger. Het ontzettingsleger van Mithridates van Pergamon heeft echter, zoals we een week geleden hebben gezien, voet aan de grond gekregen in Egypte en het voorlaatste bedrijf in de tragedie staat op het punt te beginnen: de catastrofale vernietiging van het Egyptische leger, de dood van de jonge koning Ptolemaios XIII en de val van Alexandrië. Het slot zal dan bestaan uit de herordening van het koninkrijk van Kleopatra.

Lees verder “De slag bij het Jodenkamp” →

De slag bij Pelousion

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Jodendom, Klassieken, Oud Egypte, Romeinse Republiek1 reactie
Romeinse munt uit het jaar 47 v.Chr. (Teylers Museum, Haarlem)

Als ik u zeg dat het 6 maart was, als ik toevoeg dat het was in het jaar waaraan Quintus Fufius Calenus en Publius Vatinius als consuls nog hun naam zouden geven, en als ik dat omreken naar 16 januari 47 v.Chr. op onze kalender, dan weet u dat u bent beland in een nieuwe aflevering van de niet geheel accuraat als “Wat deed Julius Caesar vandaag 2069 jaar geleden?” aangeduide reeks blogjes.

Ik schrijf “niet geheel accuraat” omdat ook vandaag Caesar geen hoofdrol speelt. We laten hem, met de zwangere Kleopatra VII en haar broertje Ptolemaios XIV, achter in het koninklijke paleis in Alexandrië, waar hij wacht op de versterkingen die hij heeft gevraagd. En het is naar die versterkingen, die Caesar eind september (onze kalender) had ontboden, dat we gaan kijken.

Lees verder “De slag bij Pelousion” →

De zeeslag bij Kanopos

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Klassieken, Oud Egypte, Romeinse Republiek
Afbeelding van een zeeslag (Cimetero dei Giordani, Rome)

Als ik u zeg dat het 6 februari was, als ik toevoeg dat het was in het jaar waaraan Quintus Fufius Calenus en Publius Vatinius als consuls hun naam zouden geven, en als ik dat omreken naar 19 december 48 v.Chr. op onze kalender, dan weet u dat u bent beland in een nieuwe aflevering van de reeks “Wat deed Julius Caesar vandaag 2069 jaar geleden?”

Hij zat nog steeds in het koninklijk paleis van Alexandrië, samen met Kleopatra VII en haar broertje Ptolemaios XIV. Ze werden daar belegerd door Ptolemaios XIII, die sinds kort stond aan het hoofd van het leger dat tot dan toe was gecommandeerd door Arsinoë IV en Ganymedes. Caesar had al wat versterkingen toegezegd gekregen en had gevraagd om méér, maar vooralsnog zat hij opgesloten en verliep de Alexandrijnse Oorlog niet naar zijn wens. Zijn aanvoerlijn was na de verovering van Faros weliswaar redelijk veilig, maar nog altijd precair. De auteur van De Alexandrijnse Oorlog, wiens naam we niet kennen, legt dat eens te meer uit.

Lees verder “De zeeslag bij Kanopos” →

De vrijlating van Ptolemaios XIII

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Klassieken, Oud Egypte, Romeinse Republiek1 reactie
Een Ptolemaïsche koning, niet per se Ptolemaios XIII (Archeologische Musea, Istanbul)

Als ik u zeg dat het 1 choiak was in het vijfde regeringsjaar van koningin Kleopatra VII en koning Ptolemaios XIII, en als ik dat omreken naar 1 december 48 v.Chr. op onze kalender, dan weet u dat u bent beland in een nieuwe aflevering van de reeks “Wat deed Julius Caesar vandaag 2069 jaar geleden?”

Hij zat nog steeds in het koninklijke paleis van Alexandrië, met niet alleen Kleopatra, maar ook haar broer Ptolemaios XIII, alsmede hun jongere broer Ptolemaios XIV. Ze werden belegerd door hun zus Arsinoë IV, die met generaal Ganymedes leiding gaf aan het nationale Egyptische verzet tegen de Romeinse aanwezigheid. Caesars positie was onlangs iets verbeterd doordat hij, toen het Zevenendertigste Legioen was aangekomen, het eiland Faros had veroverd en zijn aanvoerlijnen had veilig gesteld, maar verder leek zijn wereld in te storten. De republikeinen verzamelden zich in wat wij Tunesië noemen en in Dalmatië, Andalusië was onrustig, en koning Farnakes II had bij Nikopolis Caesars gouverneur Gnaeus Domitius Calvinus verslagen. Het was tijd concessies te doen en het Alexandrijnse wespennest te verlaten. Zo komen we bij een van de vreemdste gebeurtenissen uit de Alexandrijnse Oorlog: de vrijlating van Ptolemaios XIII.

Lees verder “De vrijlating van Ptolemaios XIII” →

Strijd in Alexandrië: Caesar te water

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Klassieken, Oud Egypte, Romeinse Republiek7 reacties
Dit portret van Caesar komt niet uit Alexandrië maar uit Nijmegen (Rijksmuseum van Oudheden, Leiden)

Als ik schrijf dat het 7 januari was, dat Quintus Fufius Calenus en Publius Vatinius hun naam zouden geven aan het jaar, ook al waren ze nog geen consuls van Rome, en als ik een en ander omreken naar 21 november v.Chr. op onze kalender, dan weet u dat weer eens bent beland in een stukje uit de reeks “Wat deed Julius Caesar vandaag 2069 jaar geleden?”

Antwoord: zwemmen.

De bezetting van Faros, waarover ik eergisteren schreef, was nog niet voldoende om de verbinding van het paleis van Alexandrië naar de zee te garanderen. Aan de stadskant van de Heptastadion-dam was een brug. Als de Egyptenaren die openden, konden ze met schepen vanuit het westelijke bassin van de haven de hoofdhaven in varen en de Romeinse schepen aanvallen.

Lees verder “Strijd in Alexandrië: Caesar te water” →

Strijd in Alexandrië: Caesar verovert Faros

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Klassieken, Oud Egypte, Romeinse Republiek9 reacties

Als ik meld dat het 5 januari was in het jaar waaraan Quintus Fufius Calenus en Publius Vatinius hun naam zouden geven, zelfs al werden ze pas later consuls, en als ik dat omreken naar 19 november v.Chr. op onze kalender, dan weet u dat ik ook vandaag antwoord ga geven op de vraag “Wat deed Julius Caesar vandaag 2069 jaar geleden?”

Alexandrië

Hij was nog steeds ingesloten in Alexandrië. Generaal Ganymedes, die met Arsinoë IV leiding gaf aan het Egyptische verzet tegen de Romeinse bezetter, maakte zich op voor de genadeslag. De Egyptenaren hadden schepen gebouwd, veel schepen zelfs, en konden daarmee de Romeinen afsnijden van de buitenwereld. Het kaartje hierboven is verouderd maar nog altijd verhelderend. In rood is het koninklijke paleis aangegeven, waar Caesar zich bevond. Feitelijk strekte het zich wat noordelijker uit; dat deel is verzwolgen door de zee bij de vloedgolf van 365 n.Chr. De enige manier om hiervandaan naar de zee te komen, was vlak langs het eiland Faros. Meer naar het oosten waren ondiepten, en het eiland was met een dam, Heptastadion genaamd, verbonden met het vasteland. Wie Faros beheerste, sneed het paleis af van de rest van de wereld. Omdat het winter was, zou het nog drie maanden duren voor een Romeinse vloot de blokkade zou kunnen breken en in die drie maanden moest het voor de belegeraars mogelijk zijn Caesars garnizoen uit te hongeren.

Lees verder “Strijd in Alexandrië: Caesar verovert Faros” →