Het oud-Iberische heuvelfort Ategua ligt even ten zuiden van Córdoba. De vroegste geschiedenis is niet goed bekend doordat het Kopertijdmateriaal, zeg maar Klokbekercultuur, nooit is gepubliceerd. De nederzetting bleef bestaan in de Bronstijd en groeide in de IJzertijd uit tot iets wat we wel een kleine stad mogen noemen. Zoals zoveel plaatsen in Andalusië. De Grieken wisten dat daar in het westen een plaats genaamd Tartessos was, maar of ze daarmee een stad, stam of staat bedoelden, is niet duidelijk, althans niet aan mij. Ategua moet echter worden bezien in de context van een Andalusisch landschap met vroege steden.

Een van de monumenten is bovenstaande, in 1968 gevonden stèle uit de achtste of zevende eeuw. Ik maakte de foto een kleine drie maanden geleden in het archeologisch museum van Córdoba. We herkennen in het bovenste register een man, die we kunnen identificeren als een krijger. Hij draagt namelijk een helm en een in detail aangegeven kuras. Rechts van hem is met enige moeite een rond schild te herkennen, dat hij dus aan zijn linkerarm heeft gedragen. Aan de andere zijde zijn een zwaard en een speer of lans afgebeeld, alsmede een kam en een spiegel. Allemaal statussymbolen.

Daaronder zien we twee mannetjes, een vierkant voorwerp en twee gestileerde paarden. En daar weer onder is een tweespan – meer precies: een strijdwagen – afgebeeld met een berijder. Onderaan ten slotte twee groepjes van mensen die elkaars handen vast houden. Misschien zijn dat dansers.

Er zijn ook andere stèles bekend. De krijgers zijn even gedetailleerd afgebeeld, maar de helmen zijn niet driehoekig. Ze hebben hoorns. Die kennen we ook van afbeeldingen uit de Levant, Cyprus en Sardinië, daterend uit de Late Bronstijd en de Vroege IJzertijd. Ik blogde er al eens over. Het is mogelijk dat deze tweede groep reliëfs daardoor is beïnvloed; er waren immers Fenicische kolonisten aan de Costa del Sol, die handel dreven met Tartessos, wat dat ook moge zijn geweest. Omgekeerd: het staat buiten kijf dat stieren belangrijk waren voor de Iberiërs, dus ze kunnen ook zelf de gehoornde helm hebben verzonnen. Als het echter een geïmporteerd idee is, dan zou de tweede groep een latere ontwikkeling zijn, en zijn reliëfs als de Ategua-stèle een oudere vorm. Dat brengt ons dan op een datering vóór de aankomst van de Feniciërs. Maar misschien bestonden de twee types wel gelijktijdig.

U merkt: het schiet niet op met het dateren. Over de functie hebben we meer duidelijkheid. Archeologen leggen stèles als deze doorgaans uit als de markeringen van de grenzen van de gebieden waar mensen vee hoedden, of ook wel als wegwijzers voor de routes waarlangs herders hun kuddes verplaatsten.

[Dit was het 450e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]