Als ik de vorige drie stukjes mag samenvatten: eerst was er de voorbarige aanname van de onderzoekers van de gladiatorenbotten uit Efese dat gladiatoren dik waren. Die belandde vervolgens in een tentoonstellingscatalogus die gepubliceerd werd voordat het onderzoek was afgerond. Daarna haalde het idee een archeologisch tijdschrift en daarvandaan verspreidde idee zich naar de blogosfeer en dus het algemene publiek. De eigenlijke onderzoeksresultaten kwamen nooit verder dan de wetenschappers.
Sommige blogartikelen, geschreven voor specialisten, verwijzen wél naar het laatste onderzoek, maar richten zich nog steeds op de theorie van dikke gladiatoren, en weerleggen de ideeën over de mollige strijders. Helaas hebben Kanz en Grossschmidt nooit expliciet vermeld dat de gladiatoren geen strikt vegetarisch of veganistisch dieet hadden, waardoor ze de moderne misvatting over gladiatoren ruim baan gaven.
Kortom
Maar wat weten we nu over de lichaamsbouw en het dieet van gladiatoren? Het is zeker dat ze voornamelijk gerst en bonen aten, omdat de Romeinen een agrarische samenleving hadden en zulke producten gemakkelijk verkrijgbaar waren. Omdat Efese dicht bij de zee lag, kan een gladiatorendieet daar zijn verrijkt met vis en weekdieren. Dit leidde niet tot wat een bodybuilder een superdroge lichaamsbouw zou noemen, maar hoogstwaarschijnlijk tot wat Galenus zacht vlees noemde. Ze hadden dus enig lichaamsvet.
Toch waren het geen dikkerds, want zelfs als je kijkt naar afbeeldingen uit het Romeinse oosten, zie je nog steeds gespierde vechters. De gladiatoren uit het westen lijken slanker in hun lichaamsbouw. Het moet echter een open vraag blijven of dit kwam door een ander dieet of dat het gewoon een stilistische conventie is. Relevant is hierbij ook dat we uit het westen vooral afbeeldingen bezitten uit de eerste eeuw, terwijl die uit het oosten dateren uit de tweede en derde eeuw. Wat een geografisch verschil lijkt, kan dus feitelijk een innovatie zijn in de Romeinse diëtiek.
Literatuur
- Österreichisches Archäologisches Institut (ed.). Tod am Nachmittag. Gladiatoren in Ephesos, Vienna (2002).
- Kanz, F. and Grossschmidt, K., “Stand der anthropologischen Forschungen zum Gladiatorenfriedhof in Ephesos”, in: Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes 74 (2005) pp. 103-123.
- Carter, M., “Gladiatorial Combat with ‘Sharp’ Weapons” in: Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 155 (2006) pp. 161-175.
- Curry, A., “The Gladiator Diet – How to eat, exercise, and die a violent death”, in: Archaeology 61 (2008).
- Mastro, D.B., “‘Fat’ Gladiators: Modern Misconceptions Regarding the Dietary Practices of Swordsmen of the Ancient Roman Arena”, in: Out of this Century (2010).
- Lösch, S., Moghaddam, N., Grosschmidt, K., Risser, D.U., Kanz, F., “Stable Isotope and Trace Element Studies on Gladiators and Contemporary Romans from Ephesus (Turkey, 2nd and 3rd Ct. AD) – Implications for Differences in Diet”, in PLOS ONE Vol. 9 Issue 10 (2014).
- Americanus Senex, P., “Old School Strength (IV) – Crassi Fututores”, in: The Older Avodado (2018).
- Dasgupta, P., “Debunking the Myth of the Gladiators’ Vegetarian Diet”, in: History of Yesterday (2021),
[Svenja Fabian-Grosser is lid van re-enactmentgroep Ludus Nemesis en publiceerde dit oorspronkelijk op de beëindigde website Grondslagen.net.]
Antwoord krijgen op vragen die nog nooit bij je opgekomen waren.
Mainzer grossiert erin. De oudheid als een doolhof vol verrassingen. Wat is dat boeiend. Dank!!!
Bedankt Svenja voor deze nieuwe interessante reeks over gladiatoren! Het leek me al dat gladiatoren gespierd zullen zijn geweest, maar niet moderne bodybuilder-gespierd, en enigszins stevig vanwege het goede dieet en om de voordelen die dat biedt in het gevecht, maar niet dik, eerder ouderwets stevig en krachtig.
Inderdaad een even onverwachte als boeiende bijdrage. Mag ik de conclusie kritisch lezen om er twee vragen over te stellen?
1) “Het is zeker dat ze voornamelijk gerst en bonen aten, omdat de Romeinen een agrarische samenleving hadden en zulke producten gemakkelijk verkrijgbaar waren.” — Ik dacht dat de “omdat” toch vooral beargumenteerd is door het botonderzoek. Louter de beschikbaarheid van plantaardig vs dierlijk voedsel is m.i. bovendien niet voldoende, omdat het dieet van gladiatoren niet representatief hoeft te zijn (en wellicht niet was) voor de ganse bevolking.
2) “Het moet echter een open vraag blijven of dit (dikker in het Oosten dan in het Westen) kwam door een ander dieet of dat het gewoon een stilistische conventie is. Relevant is hierbij ook dat we uit het westen vooral afbeeldingen bezitten uit de eerste eeuw, terwijl die uit het oosten dateren uit de tweede en derde eeuw. Wat een geografisch verschil lijkt, kan dus feitelijk een innovatie zijn in de Romeinse diëtiek.” — Of een innovatie in de figuratieve weergave van gladiatoren? Verder zou ik verwachten dat we de hypothese van “stilistische conventie” kunnen afmeten aan de figuratieve weergave van mensen in het algemeen, tussen oost en west, en/of tussen 1ste, 2de of 3de eeuw.
Alvast bedankt!
“Toch waren het geen dikkerds, want zelfs als je kijkt naar afbeeldingen uit het Romeinse oosten, zie je nog steeds gespierde vechters.”
De tegenstelling tussen gespierd en dik lijkt mij vals. Neem nu postuur en gespierdheid van een sumo worstelaar.
Dank overigens voor een inkijkje in een discussie waarvan ik niet wist dat deze bestond.
Zijn er van andere culturen (wereldwijd) in die tijden gladiatorgevechten bekend, of iets wat erop lijkt?
Of was het een typisch Romeins vermaak.
De Azteken kenden iets soortgelijks.
“Offers voor Xipe Totec werden met pijlen uitgevoerd of in gladiatoren gevechten waarbij het slachtoffer aan een steen was gebonden en met houten wapens tegen een volledig uitgeruste krijger moest strijden. Ook in deze gevallen (net als bij andere mensenoffers dus) werd het hart van achteraf uitgerukt.”
Uit: De Azteken kunstschatten uit het Oude Mexico, catalogus van een tentoonstelling in Brussel in 1987.
Waar ik tegenaan hik: wat is dik? Welke criteria worden aangelegd? Zonder verduidelijking is wmb de hele vraag zinloos. Dat betekent uiteraard niet dat deze serie zinloos is. Dat is ze zeker niet.