Tag: informatieverzuiling

Het belang van de geesteswetenschappen

On door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Wetenschap14 reacties
We zijn de weg kwijt.

“De feiten liggen verrassend genuanceerd”, twitterde de journalist, en een van zijn volgers antwoordde “Zoals altijd”. Het is krek zoals ze allebei zeiden. En ineens wist ik dat dit hét probleem van onze tijd is.

Er is een tijd geweest waarin de mensheid niet zo heel veel informatie had. In de zestiende eeuw was het voor een Europese intellectueel nog mogelijk het hele paleis van de toenmalige Europese kennis te overzien. Misschien lukte het Diderot en D’Alembert in de achttiende eeuw nog. In elk geval is het sindsdien in toenemende mate onmogelijk geworden. Daarom proberen we de enorme hoeveelheden informatie waarover we beschikken, te ordenen in handzame categorieën, patronen en sjabloons.

Lees verder “Het belang van de geesteswetenschappen” →

De veranderende bibliotheek

On door Jona LenderinginCultuur, Dagelijks leven, Geesteswetenschappen5 reacties

Zelfs als u in Apeldoorn woont zal de bovenstaande foto u weinig zeggen: een monumentaal huis en wat herfstige bomen. De totempaal behoort bij de kinderboerderij ernaast. Ruim veertig jaar geleden was deze villa in gebruik als de openbare bibliotheek van de stadswijk Zevenhuizen, waar ik ben opgegroeid. Het leesgierige jongetje dat ik was moet er tientallen boeken hebben geleend. Ik herinner me overigens alleen dat ik Inde soete suikerbol niet leuk vond en dat ik van De zilveren stoel begreep dat het een vervolg was op een boek dat ik niet had gelezen.

Wat ik me verder herinner – ook toen de bibliotheek was verhuisd naar een speciale nieuwbouw, ook toen ik mijn lectuur ging halen in de hoofdvestiging, ook toen die zijn intrek nam in een speciaal ontworpen nieuw gebouw, ook toen ik mijn boeken ging halen in de Athenaeum-bibliotheek in Deventer – was dat je altijd advies kon vragen bij de mensen die daar werkten. Die konden je precies uitleggen welke boeken voor jou geschikt waren en welke niet. Best knap, want je hebt lezers met uitlopende belangstelling en kinderen krijgen, naarmate ze ouder worden, behoefte aan andere informatie.

Lees verder “De veranderende bibliotheek” →

Vragen die geen vragen zijn

On door Jona LenderinginPolitiek, Wetenschapscommunicatie9 reacties
Gewoon ambetant

Een tijdje geleden verzorgde ik bij een onderzoeksschool een lezing waarin ik iets uitlegde over wetenschapscommunicatie. De wetenschap wordt bekritiseerd, tegengesproken en zelfs genegeerd: wat kunnen we daartegen doen? Ik legde uit dat universiteiten de critici in elk geval zeer serieus moeten nemen, zelfs al is hun kritiek niet rationeel en voelen academici zich bij irrationaliteit nooit helemaal senang.

Een goede overdracht van wetenschappelijke inzichten heeft drie lijnen: een onderzoeker presenteert wat hij denkt dat de feiten zijn, indien er vragen resteren legt hij uit hoe hij bij tot zijn inzichten is gekomen en neemt – wanneer mensen desondanks nog niet overtuigd zijn – de tijd te onderzoeken welke bezorgdheid mensen ervan weerhoudt te aanvaarden waarom de wetenschappelijke methodes werkelijk de meest redelijke zijn. Dit laatste gebeurt aan de universiteiten zelden omdat die bezorgdheden doorgaans irrationeel zijn en academici daar, zoals aangegeven, niet goed raad mee weten. Op dit punt is verbetering mogelijk en ik ben niet optimistisch dat de wetenschap zich voldoende zal aanpassen. Ik ben althans niet bekend met een serieus voorstel van Science in Transition, De Nieuwe Universiteit of de March for Science (sympathieke clubs overigens) om de relatie tussen wetenschap en samenleving aan te passen aan de eisen van onze eenentwintigste eeuw.

Lees verder “Vragen die geen vragen zijn” →

Cartoon

On door Jona LenderinginWetenschap9 reacties

paradigma

Mijn goede vriend Richard gebruikte het bovenstaande plaatje een tijdje geleden op zijn blog, namelijk hier. Ik moest grinniken om de afbeelding, die treffend weergeeft hoezeer je standpunt kan bepalen wat je waarneemt, terwijl twee mensen ook allebei gelijk kunnen hebben. Ik downloadde het plaatje en het belandde in een map waarin ik meer van dit soort plaatjes heb, te gebruiken voor deze kleine blog. Zo om de twee weken zag ik het daar terug.

Nog vaker zelfs, want het plaatje is vrij populair op het internet. Er zijn gekleurde en anders getekende varianten. Maar welke variant iemand ook gebruikt, het is altijd weer om te illustreren dat waarheid betrekkelijk is en de heiligheid van het eigen gelijk relatief. Een sympathieke boodschap. Ik zou er wat voor over hebben als mensen wat vaker zouden denken dat de ander óók gelijk kan hebben. Dat zal ook de boodschap zijn geweest die de cartoonist wilde overdragen, maar het plaatje leent zich voor een andere interpretatie: dit zijn twee erg gemakzuchtige mensen.

Lees verder “Cartoon” →

Informatieverzuiling

On door Jona LenderinginPolitiek, Pseudowetenschap, Verbijstering, Wetenschapscommunicatie16 reacties

Ik schreef eergisteren dat ik wat moeite heb met het pessimisme waarin we ons lijken te wentelen. Niet dat ik niet bezorgd zou zijn om het nieuws: de verkiezingen in de Verenigde Staten, aanslagen, de aanhoudende reeks klimaatrecords, de burgeroorlog in Syrië en Irak, de vluchtelingenstroom, de coup en contracoup in Turkije, de ongelijke wijze waarop mensen profiteren van de globalisering en dan vergeet ik nog het een en ander. Een van mijn vrienden, Jehova’s Getuige, herkent de tekenen van de Eindtijd en er zijn momenten waarop ik ernaar neig hem gelijk te geven.

Tegelijkertijd, zo schreef ik dus, zijn wij de rijkste generatie aller tijden en zijn we hoger opgeleid dan ooit – en dat geldt voor Nederland, voor de westerse wereld én wereldwijd. Ik wil daarnaast enig vertrouwen hebben in de meerderheid van de mensen, die probeert in een wonderlijke tijd een beetje menselijk met elkaar om te gaan. Als er één samenleving is die de huidige problemen zou moeten kunnen beheersen, dan is dat de onze.

Lees verder “Informatieverzuiling” →

De Nederlandse Boekengids (2)

On door Jona LenderinginCultuur, Geesteswetenschappen, Literatuur, Politiek, Wetenschapscommunicatie4 reacties
Een boekenkast van vijftien meter hoog (Lootsstraat 34, Amsterdam)

Ik vertelde gisteren dat ik het nare gevoel heb dat onze samenleving uiteenvalt doordat elke groep  uit het enorme aanbod aan informatie zijn eigen feiten selecteert. Ik sluit niet uit dat het selecteren van diezelfde feiten – lees: het afsluiten voor andere informatie – groepen zelfs helpt zichzelf te definiëren. Ik heb het idee dat deze informatieverzuiling iets wezenlijk nieuws is en ik ben niet de enige die zich zorgen maakt over de gevolgen: Bas Heijne schreef zaterdag iets soortgelijks in het Handelsblad, al ging het hem niet om het informatieoveraanbod als oorzaak van het uiteenvallen.

Ik opperde dat er meer trefpunten moesten zijn waar mensen elkaars ideeën konden leren kennen. Het is vanuit dit perspectief dat ik kijk naar De Nederlandse Boekengids, waarvan onlangs het nul-nummer is verschenen en die ik een warm hart toedraag, zelfs als ik hieronder kritisch ben. Voor een ander perspectief: zie het stuk van Michel Gastkemper dat u eergisteren hier las.

Lees verder “De Nederlandse Boekengids (2)” →

Informatieverzuiling

On door Jona LenderinginCultuur, Dagelijks leven, Verbijstering5 reacties

Een tijdje geleden schreef ik over een leuke archeologische ontdekking in Jeruzalem: een afdruk van het zegel van koning Hizkia. Het aardige was dat dit voorwerp was gevonden in een gecontroleerde opgraving. Er kon dus niet mee zijn gemarchandeerd, het is authentiek en we weten waar het vandaan komt.

Daar kun je nuchter over schrijven want het is op zichzelf interessant genoeg. Er is geen enkele reden om te beweren dat het voor het eerst is dat zulke zegels opduiken of dat dit het bewijs is dat de bijbelse koning Hizkia echt heeft bestaan. (Die wordt gewoon vermeld in de Assyrische bronnen.) Het is dus zéker overdreven aan de hand van deze vondst een uitspraak te doen over de betrouwbaarheid van de Bijbel, maar toch was dat de teneur van nogal wat stukken. Als het over archeologie in Israël gaat, mag die alleen het gelijk van de Bijbel bevestigen of tegenspreken, en nooit normaal onderzoek zijn naar de materiële cultuur van een klein Mediterraan staatje.

Lees verder “Informatieverzuiling” →