Het schervengericht

Scherf met de naam Aristeides (Agora-museum, Athene)

In een democratie komt het weleens voor dat iemand spectaculair succesvol is, puur op basis van zijn charisma. Dat is geen misdrijf, maar zulke mensen kunnen het democratische systeem zelf destabiliseren, ook wanneer hun ideeën niet gevaarlijk zijn. Soms vestigen ze een alleenheerschappij. Dat is in Syracuse, een van de belangrijkste democratische stadstaten van de Griekse wereld, enkele keren gebeurd.

Eén tegenmaatregel zou zijn geweest zo iemand te verbannen. Dat gold in de oude wereld echter als een erg harde maatregel, eigenlijk iets dat je pas deed als de gemeenschap als geheel al schade had ondervonden en als hele gemeenschap een straf moest opleggen. (Het recht mensen weg te sturen was, net als de doodstraf, iets waarmee een stadstaat zijn onafhankelijkheid en autonomie toonde.) Er was dus behoefte aan een “ballingschap light”. De procedure daarvoor is in Athene goed gedocumenteerd en staat bekend als het schervengericht of, als u chique wil doen, ostracisme, wat hetzelfde betekent.

Lees verder “Het schervengericht”

Een Perzische scherf

Perzische soldaat (Archeologisch Museum Thessaloniki)
Perzische soldaat (Archeologisch Museum Thessaloniki)

Bovenstaande scherf is – ik erken het meteen – niet de grootste kunst ter wereld. U ziet links een mannetje met een rond hoofddeksel en in zijn handen een speer. De inscriptie is geschreven in een alfabet dat misschien Pamfylisch is. Ik weet dat niet zeker maar het prachtige archeologische museum van Thessaloniki verzekert in de toelichting dat het “een van de alfabetten uit het Perzische Rijk” is en dat is voor het moment voldoende.

Het mannetje zelf lijkt sterk op de Perzische soldaten die ook zijn afgebeeld op de trappen van de Apadana en de Tripylon in Persepolis. Dit soort hoofddeksels, een bolle kap gemaakt van asgrijs vilt, wordt nog steeds gedragen door Iraanse nomaden. Plaatje na de breek.

Lees verder “Een Perzische scherf”

Ostrakon

elephantine_license_prostitute_142ce_P12065_neues_museum
Ostrakon met de vergunning van een prostituee uit Elefantine (Neues Museum, Berlijn)

Het maken van papyrus is een tijdrovende en vrij arbeidsintensieve aangelegenheid. Dat geldt nog meer voor het bewerken van een huid om daar een stuk perkament van te maken. Geen weldenkend mens zou, in de Oudheid, deze schrijfmaterialen gebruiken als het niet was voor een Groot En Verheven Doel. Voor dagelijks gebruik koos je simpeler materiaal, zoals een oud stuk linnen, een met was bestreken plankje of een stuk van een kapotte pot. Zo’n tekst wordt aangeduid als een ostrakon, “scherf”.

Het leuke van dit laatste schrijfmateriaal is dat het niet kapot te krijgen is. Gooi haar in het water en de scherf blijft bestaan. Gooi haar in het vuur en ze blijft bestaan. Gooi haar in de grond en ze blijft bestaan. Bovendien is het goedkoop materiaal, dus als een barbaarse stam je huis plundert, zal hij het goud en zilver meenemen, maar de scherven laten liggen.

Lees verder “Ostrakon”