Dat toneelspelers op het podium kikkers doodtrappen, dat is niet mijn idee van een leuke voorstelling. Het is een onderdeel van “De Macht der Theaterlijke Dwaasheden”, het stuk waarmee de Vlaamse kunstenaar Jan Fabre in 1985 een voorspelbaar relletje en naambekendheid uitlokte. Ik weet eigenlijk niet wat ik erger vind: het walgelijke toneelidee of de voorspelbaarheid waarmee de media elke keer weer ingaan op dit soort provocaties.
Fabres beeld “Searching For Utopia”, dat in het kader van de expositie ArtZuid 2011 aan de Amsterdamse Apollolaan was te zien, vond ik echter mooi. Ik was niet de enige die de enorme schildpad waardeerde als symbool voor de zoektocht naar een betere wereld. Het beeld was de onbetwiste publieksfavoriet en bleef op veler verzoek staan nadat de expositie was afgelopen, opdat de Stichting ArtZuid geld kon inzamelen om het aan te kopen.
Het is niet gelukt. Ik las vanavond in Het Parool (niet online) dat het beeld retour eigenaar is gegaan omdat het geld niet kon worden binnengehaald. Er stond bij dat uitgerekend de bewoners van de Apollolaan het minst hadden bijgedragen, wat aanleiding was tot columnistenbespiegelingen over het feit dat rijke mensen nooit iets aan goede doelen geven.
Enfin. Ik SMSte het door aan een vriend die het ook een mooi beeld vindt, en die gaf een verbijsterend antwoord: de Stichting 4/5 mei zou ook tegen het beeld zijn geweest, omdat het zo dicht stond bij de plaats waar de Dodenherdenking plaatsvond. Maar dat was juist de bedoeling, dacht ik.
De gigantische schildpad was het perfecte symbool voor de moeizaamheid waarmee het kwaad wordt bestreden. De mensen die na de geallieerde overwinningen bij Stalingrad en El Alamein weer wat hoop kregen, wisten hoe tergend lang de bevrijding op zich liet wachten, ondanks alle inspanningen van de Geallieerden en het Verzet. Het volmaakte bijschrift voor Jan Fabres beeld bestaat uit de regels van J.C. Bloem:
Zo moeizaam triomfeert gerechtigheid.
Aan dit besef zij deze grond gewijd.
Naschrift, zomer 2020
Het beeld staat inmiddels op de Citadel van Namen.
Naschrift, februari 2023
Jan Fabre is zwaar in opspraak en dat heeft wel wat gevolgen.
Heel erg mee eens. Soms bekruipt me het gevoel dat zelfs leed geconfiskeerd wordt. Hoe begrijpelijk ook, uit leed zou katharsis, zuiverende tolerantie moeten ontstaan. Naakt en verdrietig moeten we staan bij de graven van mensen wier dood we mede veroorzaakt hebben. Een oorlog ontstaat nooit zomaar. Het is de onontkoombaarheid, de stuwing waar we allemaal debet aan zijn. Dat is deels de boodschap die de Griekse tragedies ons leert. Nou ja, zo kan die wel weer…
Ons ‘leren’ natuurlijk 🙂