De bovenstaande munt, die is te zien in de prachtige numismatische collectie van het Kunsthistorisches Museum in Wenen, is geslagen in het jaar 211 v.Chr., en het zal u wel duidelijk zijn in welke stad dat gebeurde: Rome. De twee ruiters, met een ster op hun helm, zijn de goddelijke tweelingen Castor en Pollux. Ze werden in Rome al sinds de vroege vijfde eeuw v.Chr. vereerd, omdat ze tijdens een bepaalde veldslag de soldaten extra krijgslust hadden gegeven én het nieuws van de overwinning in de stad waren komen melden.

De eredienst is echter veel ouder. Al sinds mensenheugenis werd dit tweetal vereerd door de Griekse aristocraten, en toen de Grieken zich in de zevende eeuw v.Chr. vestigden in zuidelijk Italië, namen ze de cultus mee. De tweelingen zouden het leger van de Griekse kolonie Lokris hebben bijgestaan in een veldslag en het nieuws van de zege nog op diezelfde dag bekend hebben gemaakt in het verre Olympia. Na deze wonderbaarlijke gebeurtenis verspreidde de cultus zich snel over de rest van Italië. De sage die de Romeinen later vertelden, is uiteraard een kopie van het Lokrische origineel.

Hier eindigt het verhaal echter niet. De cultus van de goddelijke tweelingen bestaat bij wel meer Indo-Europese volken en het is aannemelijk dat ze ook bestond bij de Iberiërs, die hen vereerden in het noordwesten van wat nu Spanje heet. Toen de Romeinen het gebied veroverden, noemden zij de Iberische tweelingen Castor en Pollux, en de eredienst bleef bestaan. In de Late Oudheid zou ze zijn gekerstend: de christenen vereerden er de heilige Jacobus. Later zou men zeggen dat het, van de diverse nieuwtestamentische Jacobi, ging om de zoon van Zebedeus, maar mogelijk dacht men aanvankelijk aan de broer van Jezus. Zeker is het niet, mogelijk is het wel.

Hij handelde in elk geval zoals je van een goddelijke tweeling zou verwachten. In een gevecht tussen de christelijke Spanjaarden en de moslims, de slag bij Clavijo (844), streed hij mee en bezorgde de christenen de zege. Zo keren Castor en Pollux terug als Santiago Matamoros, Sint-Jacobus de Morendoder.

[Dit was de vierde aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]