Als u deze kleine blog vandaag komt bezoeken omdat u verwacht iets te lezen over de historische achtergronden bij het kerstverhaal, dan moet ik u teleurstellen. Daarover is elders voldoende gepubliceerd. Judith Weingarten neemt hier het woord; over de ster van Betlehem schreef ik al eens eerder en Govert Schilling pakt er daar nog eens over uit; tot slot is hier een sympathiek stuk over de os en de ezel.
Vandaag wil ik het hebben over het Ardennenoffensief. Ik ben er niet zo voor dingen te herdenken omdat ze toevallig een mooi rond getal geleden zijn gebeurd, maar er is momenteel zó weinig aandacht voor de gebeurtenissen van december 1944 dat ik het toch doe. Ik weet dat kerstmis voor veel mensen een tijd is waarin ze denken aan “vrede op aarde” en waarin hun hoofd niet staat naar krijgsgeschiedenis, maar het kan niet zo zijn dat wie eind december om het leven komt, nooit wordt herdacht. Vandaar.
Het Ardennenoffensief begon op zaterdag 16 december 1944 en de Geallieerden waren er totaal door verrast. De Duitsers waren erin geslaagd ten oosten van de Our (de grensrivier tussen België/Luxemburg en Duitsland) een enorme troepenmacht samen te trekken, zonder dat de Britse of Amerikaanse inlichtingendiensten daarvan zelfs maar een begin van een vermoeden hadden. Hitler en zijn generaals hadden dan ook alles gedaan om te verhinderen dat hun plannen zouden uitlekken. Zo was afgezien van verkenningsmissies, omdat de Geallieerden de verkenners zouden kunnen herkennen en een vermoeden konden krijgen dat er iets te gebeuren stond. Ten minste één Duitse commandant liet zijn manschappen zelfs in het ongewisse over het doel van de operatie, zodat zij, toen ze krijgsgevangen werden genomen, vertelden dat het de opzet was Parijs te bereiken, wat bijdroeg aan de Geallieerde verwarring.
Het strategische doel van de Duitsers was de Geallieerden naar de onderhandelingstafel te krijgen en een deelvrede te sluiten om daarna in alle rust met de Russen te kunnen afrekenen. Achteraf lijkt dit niet realistisch, maar in oktober 1944, toen de plannen werden gemaakt, was het geen vreemd idee. Militair zat het de Britten en Amerikanen namelijk niet mee. Sinds begin september hadden ze geen noemenswaardige terreinwinst meer geboekt: Market-Garden was op een mislukking uitgelopen, de slag om het Hürtgenwald eveneens, terwijl ze er lang over deden de Franse en Belgische havens in gebruik te nemen. Antwerpen ging bijvoorbeeld pas eind november open en toen waren de plannen voor operatie Wacht am Rhein al klaar.
Ook politiek was de Duitse inschatting niet zo vreemd dat ze met een klinkende zege de Amerikanen en Britten ervan konden overtuigen dat het zinloos was verder te vechten. Hitler meende dat president Roosevelt, die kandidaat was voor een nieuwe ambtstermijn, geen extra Amerikaanse doden wilde riskeren. En tot slot: ook in de Eerste Wereldoorlog, toen Duitsland eveneens een tweefrontenoorlog had moeten vechten, had men door middel van een deelvrede, destijds met Rusland, de handen weten vrij te maken.
Het probleem was dat Duitsland al ernstig verzwakt was. Eisenhower had drieënzeventig divisies in Europa, de Duitsers konden aan hun Westfront maximaal achtentwintig divisies inzetten. Bovendien bezat Duitsland geen luchtmacht van betekenis meer. Alleen als het zijn vijanden kon overrompelen op een moment waarop zij hun vliegtuigen niet konden inzetten, hadden de Duitsers een kans. Of beter: dat dachten ze. Terugblikkend weten we dat operatie Wacht am Rhein van begin af aan kansloos was.
“dat het de opzet was Parijs te bereiken”
Hier hoort de reactie van Patton bij: “Laat ze maar oprukken tot Parijs, dan hakken we ze daar in de pan.”
“Terugblikkend weten we dat ….”
Vooruitblikkend wisten heel wat Duitse generaals dat ook.
http://www.go2war2.nl/artikel/1693/Ardennenoffensief.htm?page=4
Onderaan, kopje Kanttekeningen.
Ian Kershaw in hfdst. 4 van Tot de laatste man
http://www.go2war2.nl/artikel/2396/Tot-de-laatste-man.htm
beschrijft hetzelfde.
Hitler meende dat Roosevelt zijn kansen om herkozen te worden niet in gevaar wilde brengen bij een zware tegenslag aan het westfront? Maar waarom dan pas aanvallen in december, toen de Amerikaanse presidentsverkiezingen begin november 1944 al gehouden waren? (Ook bij een aanval die, zoals oorspronkelijk gepland, op 25 november 1944 was ingezet was het daarvoor al te laat.) Roosevelt werd uiteraard herkozen, voor een ongekende 4e ambtstermijn.
Het plan ging uit van een aanval kort na 1 november.
”Von Manteuffel had meer kanttekeningen bij het plan van Hitler. De oorspronkelijke dag van het begin van het offrensief (sic) was 25 november, maar op zijn aandringen werd dit 10 december. Later werd dit nog eens verzet naar de 14e”.
Ook als u een bron heeft met een datum voor begin november lijkt het mij uiterst onwaarschijnlijk dat een dan wel ingezette aanval nog beslissende invloed had kunnen uitoefenen op Amerikaanse presidentsverkiezingen die werden gehouden op 7 november 1944. In ieder geval niet zoveel dat Roosevelt opeens zou besluiten de strijd tegen Duitsland te staken.
Geloof het of niet: als ik “Snow and Steel” mag geloven, liep Hitler al in augustus rond met plannen voor een grote beslissende slag in het westen, om daar de vijand naar de onderhandelingstafel te krijgen. Uiteraard dacht hij toen nog niet aan de Ardennen, maar zijn strategie lag vast: eerst de Britten en Amerikanen, daarna de Russen. Dat het plan pas in december werd uitgevoerd, kon hij niet meer voorzien.