In mijn vorige stukje gaf ik aan dat de Duitsers hoopten met het Ardennenoffensief, dat vandaag zeventig jaar geleden zijn grootste uitbreiding kende, hoopten te bereiken dat de Amerikanen en Britten zouden besluiten te onderhandelen. Ik vertelde ook dat de Duitsers door hun beperkte middelen gedwongen waren in december ten aanval te gaan, als de Geallieerden het niet verwachtten.

In de weken waarin de plannen voor operatie Wacht am Rhein werden gemaakt, veranderde de situatie echter zó dat de aannames waarop de planning was gebaseerd, niet langer juist waren. In de eerste plaats: de Geallieerde opmars was begin september tot stand gekomen doordat de aanvoerlijnen te lang waren geworden. Eind november was de situatie echter sterk verbeterd dankzij de enorme logistieke operatie die bekendstaat als de Red Ball Express. De Britse en Amerikaanse tanks hadden weer benzine, de impasse in de Geallieerde opmars was voorbij.

Het kon voor de Geallieerden ook alleen maar beter worden, want in oktober waren Le Havre en Boulogne in bedrijf genomen, terwijl door een eindeloze reeks gevechten rond de Westerschelde (de Slag om de Schelde) ook de haven van Antwerpen toegankelijk was geworden voor Geallieerde konvooien. Dat de Duitsers de havenstad met V2-raketten beschoten, deed er weinig aan af dat de Britten en Amerikanen hun bevoorrading nu op orde hadden.

Tot slot was er onder de Duitsers onenigheid over de operationele doelen. Hitler meende dat de Geallieerden het snelst naar de onderhandelingstafel zouden komen als ze niet alleen enorme menselijke verliezen leden maar ook de stad Antwerpen verloren. Zijn generaals waren van mening dat dit onhaalbaar was en dat het bovendien betekende dat de eigen aanvoerlijnen enorm kwetsbaar zouden zijn. Stel dat het zou lukken Antwerpen te heroveren, dan zouden de Amerikanen vanuit Frankrijk de linkerflank aanvallen en was de rechterflank kwetsbaar voor aanvallen vanuit Brabant en Limburg, waar Britse, Canadese en Britse troepen klaar stonden, die vanuit de lucht konden worden bevoorraad.

Voor Hitler was het een prestigestrijd. De enige concessie die hij zijn generaals deed was dat de operatie een andere naam kreeg, Herbstnebel. Voor het overige eiste hij de letterlijke naleving van zijn eigen plan. De mislukte staatsgreep van Von Stauffenberg (in juli 1944) lag nog vers in het geheugen en Hitler koesterde argwaan tegen het reguliere leger. Alleen de SS-eenheden hadden zijn vertrouwen. Hij eiste van zijn generaals dat ze op Antwerpen zouden marcheren en zorgde er tevens voor dat van de drie legers die de aanval zouden uitvoeren het Zesde, dat bestond uit troepen van betrouwbare nationaalsocialistische snit, de beste wapens zou krijgen.

Dit zou een grote fout blijken te zijn: zouden het Vijfde en Zevende leger wat meer tanks hebben gehad, dan zou het mogelijk zijn geweest de Maas te bereiken en over te steken. Omdat de Geallieerden beter waren bevoorraad en – als het onbewolkt was – het luchtoverwicht hadden, zou de operatie evengoed zijn mislukt, maar de Duitsers zouden de Amerikanen en Britten veel grotere schade hebben kunnen toebrengen dan in december 1944 feitelijk gebeurde. Die schade was overigens al groot genoeg.

[Wordt vervolgd]