Het is bijna cliché: stukjes over de historische Mohammed beginnen met een verwijzing naar de negentiende-eeuwse Franse geleerde Ernest Renan, die ooit schreef dat de islam was ontstaan en gegroeid “in het volle licht der geschiedenis”. Hij vergiste zich. Hij zag over het hoofd dat de bronnen over het optreden van de profeet Mohammed zijn geschreven door mensen die niet langer waren geïnteresseerd in de opvattingen van de persoon over wie ze schreven, maar in de op hem teruggrijpende religie.
Dat is niet hetzelfde, zoals een vergelijking met het christendom leert. Jezus en Mohammed meenden allebei dat ze leefden in een Eindtijd, en zoals u weet is die nog altijd niet aangebroken. Ook al was de Eindtijd voor de betrokkenen de kern van de zaak, voor de gelovigen ligt dat anders. Het christendom is daarom het geloof in Jezus maar niet het geloof van Jezus. Evenzo geloven moslims andere dingen dan hun profeet. De geloofsinhoud is veranderd en dat proces van verandering loopt door tot op de dag van vandaag: de gelovigen leven in een veranderende wereld en zoeken in de gevarieerde traditie van hun godsdienst naar bruikbare elementen.
De historische godsdienstvernieuwer, die leefde in een samenleving die niet langer bestaat, verdwijnt daardoor uit het zicht en een daarop geënte, met legenden omklede figuur is een bron van inspiratie. Het is niet anders dan, pakweg, Gandhi. Zoals Salman Rushdie het verwoordde:
He has become abstract, ahistorical, postmodern, no longer a man in and of his time but a freeloading concept, a part of the available stock of cultural symbols, an image that can be borrowed, used, distorted, reinvented to fit many different purposes.
Zo gaat dat met historische figuren. Als historicus kan ik dat betreuren, maar het is zoals het is. Het verleden is enerzijds te anders om nog vanuit zichzelf relevant te kunnen zijn en anderzijds onbekend genoeg om een grote interpretatievrijheid mogelijk te maken, zodat er onder alle omstandigheden relevantie aan valt toe te schrijven. “Een valse relevantie”, knort de historicus dan, om toe te voegen “maar gelovigen hebben de vrijheid hun eigen geloof te vormen.”
Dat laat onverlet dat de vraag naar het ontstaan van een wereldgodsdienst gesteld kan worden. De puzzel is leuk. Leerzaam zelfs. Terwijl er over de historische Jezus echter hele bibliotheken vol zijn geschreven, is de historische Mohammed onderbelicht gebleven. Voor een deel komt het doordat westerse geleerden lange tijd dus meenden dat de islam was ontstaan en gegroeid in het volle licht der geschiedenis. Een beroemde biografie, die van Maxime Rodinson, is niets anders dan een gerationaliseerde navertelling van de islamitische verhalen over het leven van Mohammed: ruwweg de biografie die Ibn Ishaq rond 760 schreef, de Sirat Rasul Allah ofwel Het leven van Gods profeet. Zoals te verwachten ontbreekt in deze belangrijke bron de Eindtijdurgentie die in de Koran zo opvallend aanwezig is. Veel van Ibn Ishaqs anekdotes lijken ook te zijn bedoeld om onbegrepen Koranpassages te interpreteren. Kortom: Ibn Ishaq is niet zomaar een biograaf en voor een twintigste-eeuwse historicus was Rodinson wel erg naïef.
Het ontstaan van de islam zal anders bestudeerd moeten worden. Met ongebruikelijke hypothesen bijvoorbeeld.
- Wat als de Koran ouder is dan de islam? (Deze gedachte is minder onzinnig dan ze lijkt, lees maar.)
- Wat als de Koran helemaal niet in het Arabisch is geschreven maar in het Aramees dat ooit in Syrië werd gesproken? (De klinkers werden in het Arabische alfabet immers niet genoteerd en er zijn nog wat andere problemen.)
- Wat als Mohammed überhaupt niet heeft bestaan maar is verzonnen toen monofysitische christenen hun eigen teksten niet langer begrepen?
Voor het goede begrip: deze drie vragen zijn alle drie excessief – de Koran stamt wel degelijk van Mohammed en is geschreven in het Arabisch – maar ze mogen worden gesteld, ja moeten worden gesteld omdat we anders à la Rodinson het verhaal van Ibn Ishaq rationaliseren.
In een recent stuk [[dode link]] op website De Nieuwe Moskee wijst wetenschapsjournalist Marcel Hulspas erop dat de academici die zich met de islam bezighouden niets hebben gedaan om onze onwetendheid over het ontstaan van de islam te repareren. Dat is een understatement, ingegeven door het eenvoudige feit dat wetenschapsjournalisten – zelfs de doorgaans uitgesproken Hulspas – afhankelijk zijn van wetenschappers en daarom op hun woorden passen. De echte kritiek wordt geformuleerd door bijvoorbeeld de anonieme blogger die erop wees dat zelfs de onderzoekers die het probleem met Ibn Ishaq/Rodinson onderkennen, er een puinhoop van maken: deze revisionisten zijn slecht geïnformeerd en politiek vooringenomen en kunnen dat blijven omdat het catastrofale systeem van onderzoeksscholen hun dwaling oncorrigeerbaar maakt. De structuur van de wetenschap blokkeert een oplossing. Scherp geformuleerd: een wetenschap die belangrijke vragen uit de weg gaat of politiseert, en zelfcorrectie bemoeilijkt, heeft ronduit gefaald.
Hulspas herkende dat er een vraag lag die om een antwoord schreeuwde. Als gelovigen (of islamcritici) aan Mohammed relevantie willen toeschrijven, hebben ze een biografie nodig die noch onkritisch noch geforceerd revisionistisch is. Daarom heeft Hulspas die geschreven: Mohammed en het ontstaan van de islam. Vanavond wordt die om half acht gepresenteerd in Boekhandel Van Rossum aan de Amsterdamse Beethovenstraat. Tegelijk wordt het prachtige boek van Pieter van der Horst over het jodendom op het Arabische Schiereiland, waarover ik al eerder schreef, ten doop gehouden. Beide auteurs worden vanavond geïnterviewd door Maarten Keulemans, dus het wordt een leuke avond. Voor wie er niet kan zijn, blog ik vandaag (zo goed en zo kwaad als dat gaat als je een auteur persoonlijk kent) over Hulspas’ boek.
[Wordt om 9:00 en 9:30 vervolgd]
Een hoog ‘wat als’ gedachten, ik weet het, soms is er gewoon niets anders, heeft de geschiedenis zch nog niet vast weten te leggen.
Mijn buurman, met dezelfde naam als de profeet, salammaleikum, is gefascineerd door zijn voorganger. In alles een zuiver moslim. Hij weet me mooie verhalen te vertellen die niet in geschiedenisboeken staan maar via overlevering tot hem gekomen, van moeder op zoon en dochter, want de eerste volgeling van Mohammed was zijn vrouw.
Mo vertelt me met passie bij tijd en wijle een verhaal uit deze rijke orale geschiedenis die niet bekend is bij historici ze in hun boeken plaatsen, open en bloot, zonder voile.
Zo vertelde hij laatst dat Mohammed altijd erg zijn best deed om zuiver te leven, hij ging moord en moordenaars uit de weg. Hij ontweek slagers en jagers. En mocht hij ze tegekomen, draaide hij zich van hen af. Maar in Medina werd wel getwijfeld aan zijn zuiverheid van geest en daad en daaromwaren er mensen die gehuld in jagers- of slagerskleding hem tegemoet gingen om hem te testen, want in principe trad Mohammed zijn medemens met vriendelijkheid tegemoet.
Bij elke psuedo-jager en slager liep hij op hen toe en schudde hij vriendelijk te hand alsof hij een oude kennis ontmoette, hij doorzag zijn naasten. Dat hij getest werd, begreep hij, niet iedereen was gezegend met een direct en rotsvast geloof in de daden van Allah.
Jagers en slagers hadden in de 7e eeuw aparte kleding?
Of beter nog: werden jagers en slagers als moordenaars gezien (lang vóór het veganisme)? Ik denk dat dit hyperbolen zijn, en niet serieus te nemen.
Omdat het zo allejezus warm is in het land waar ik vertoef begaf ik me gister naar de Rocher d’Abraham, vanuit Mayres naar le Croix de Bauzon. Elke 1000m de lucht in scheelt weer 8 graden, dus waar in nederland geen ontsnappen aan is, is hier altijd wel een berg om je bloed wat af te laten koelen.
Een prachtige wandeling gemaakt, met feeerieke uitzichten, in gezelschap van af en toe een bosje schapen. Zo belandde ik dan op de Col du Bez, een partage d’eau, aan de ene kant stroomt het water naar de Middellandse Zee en de andere kant stroomt naar de Atlantische Oceaan. Vroeger, en nu volgt geen gespeculeer in de zin van “wat als…” maar pure feiten, was de Col du Bec een belangrijk kruispunt voor muildiertransport. Op de Col du Bec lag een herberg waar muildier en mens verfrist en gelaafd konden worden.
De handel in wijn was in de jaren van de pest (rond 1720) van levensbelang en deze oergangsplaats werd veelvuldig bezocht door flink beladen muilezels. In 1721 was de zuidkant een door de pest besmet gebied geworden en volledig afgesloten voor mens en muildier. Voor de bevolking in de wijgebieden een ramp want het vervoer van de wijn was hun bron van inkomsten en dus van levensbelang.
Fransen zouden geen Fransen zijn als ze daar niet het volgend op vonden: en zo bouwde men op de col de Bez een tweede barriere, en lieten daar tussen een buis lopen met aan de ene kant een ton en aan de andere kant een kraantje.
Slim hè, die fransen, zo hoefde er geen lijfelijk contact te zijn en kon de wijn toch rijkelijk vloeien via een contactvrije buizenzone.
http://i288.photobucket.com/albums/ll180/wiesdewinter/IMG_8306_zpsvbynr53a.jpg
http://i288.photobucket.com/albums/ll180/wiesdewinter/IMG_8304_zpsugkswlmb.jpg
Ik kan niet wachten. Beide boeken staan inmiddels hoog op mijn lijstje!
@Wies dat is dus exact “het volle licht van de geschiedenis” waarin Mohammed heeft geleefd. Er is een beschrijving van letterlijk elke dag van het leven van Mohammed (Al die verhalen bij elkaar zijn trouwens een erg grote boekenkast vol). Helaas zijn die beschrijvingen van 200 jaar na dato en zijn die beschrijvingen dus onbetrouwbaar.
Een voorbeeld hiervan schrikkelmaand die Mohammed gedurende zijn leven heeft afgeschaft. In niet één van die beschrijvingen doet Mohammed iets in de schrikkelmaand (voordat hij die afschafte). Men was 200 jaar later blijkbaar even vergeten dat er schrikkelmaanden waren. Het heeft er dus alle schijn van dat het in “het volle licht van de geschiedenis” – met al die leuke dagelijkse verhaaltjes over Mohammed, over zijn favoriet eten, over hoe hij reisde, over dat Aïsha met poppen speelde, etc – weinig met de historische Mohammed te maken hebben.
Je kunt de evolutie van religies zien in de Islam. Men heeft heel erg goed nagedacht over de paradoxen in eerdere religies.
Islam komt met een groot aantal mantra’s. Het is een interessant experiment om met moslims over de hele wereld te praten. Een aantal zinnen die zij opdreunen zijn er blijkbaar zo ingestampt dat elke moslim ze op kan dreunen.
-De Koran is geopenbaard in het Arabisch en dat is de taal die god voor de Koran gekozen heeft.
-De Koran is onfeilbaar
-Mohammed is onfeilbaar
-Er is 1 Koran tekst en die gaat van God naar Gabriel naar Mohammed naar degenen die hem opgeschreven hebben zonder enige wijzigingen.
-Het wonder van de Koran is dat god Mohammed de Koran heeft laten leren zonder dat hij kon lezen of schrijven.
-Elke vorm van kritiek op de Koran of Mohammed is uit den boze.
-Christenen hadden ook een profeet, Jezus (Isa) maar ja de christelijke kerk heeft de bijbel corrupt gemaakt en iedereen ziet de fouten in de bijbel.
Onder andere deze mantra’s zorgen ervoor dat het 1400 jaar heeft geduurd voordat men eens kritisch ging nadenken over deze oude teksten.
Mijn laatste vraag aan je is wat je precies bedoelt met:
“Mijn buurman, met dezelfde naam als de profeet, salammaleikum”
Nu is er geen Moslim die mij kan uitleggen, waarom, als Mohammed een gewoon mens was, er elke keer voor Mohammed gebeden moet worden met vrede zij met hem. Maar goed, als je dat dan toch wenst te gebruiken dan dient de zin volgens mij zo te gaan:
“Sallallahu alaihi wa sallam”
Daniel,
“Mijn buurman, met dezelfde naam als de profeet, salammaleikum”
Je zou met een beetje goeie wil, mijn buurman en mij kunnen zien als Allah en Mohammed.
De Koran in vertaling lezen, daar begin ik niet aan. Er wordt in vertalingen meer aangerommeld dan je lief is. Ik heb jaren in een Opvangcentrum voor asielzoekers gewerkt, altijd met vertalers maar toen ik zelf wat farsi en koerdisch onder de kie had, begreep ik dat vertalers maar wat aanrommelde. Ik werd steeds nieuwsgieriger, niet alleen naar hun valse vertalingen maar vooral ook naar hun achtergronden waarom ze meenden vals te moeten vertalen. Uiteindleijk heb ik de Dienst zwaar overspannen verlaten.
Dus nee, de koran lezen in vertaling, daar kom ik niet veel verder mee.
Mijn buurman vind ik veel betrouwbaarder, zijn trouw heeft hij keer op keer bewezen dus waarom zou ik me inleven in de letters van een geschiedenisboek vol met ‘als wat..’ ten.
Daarom schrijf ik salammaleikum misschien verkeerd maar het is wat ik versta en dat is me heel wat meer waard dan ‘goed’ in een “als wat..” wereld.
Mijn buurman zegt dat Allah Mohammed heeft gemaakt als ‘ adorateur’, par excellence.
Ik ben zo ook een adorateur van mijn buurman, te weten op het gebied van de islam, waar ik voorheen niets van af wist. Maar wat zal je je wijsheid uit boeken halen zolang je een levende buurman in de buurt hebt met kennis van zaken die je de islam op een heldere en zuivere manier uit kan leggen.
Zal salammaleikum ‘goed’ spellen, nou en? maakt dat een mens een ‘adorateur’ of een mierenneukende boekenwurm? Doe mij maar een ‘adorateur’ (heb ik er zelf ook nog wat aan).
““Een valse relevantie”, knort de historicus dan”
Begrijpelijk, maar niettemin onjuist. Dit lijkt de basis van ons kleine misverstand te zijn: relevantie associeer ik met het hier en nu, hoe wij tegen het verleden aankijken en op grond waarvan. Daar is niets vals aan. Dat het verleden van zichzelf niet relevant is beschouw ik als een open deur.
Een hoofdtaak van de historicus is dan ook te proberen te voorkomen dat simpele zielen als ik er met het verleden vandoor gaan ten behoeve van onze politieke doeleinden. Mutatis mutandis hetzelfde voor elke wetenschapper. Een uitstekend voorbeeld is jouw ageren tegen de valse tegenstelling Griekenland-rationeel vs. Perzië irrationeel, waar jij me keurig van genezen hebt.