En daar was ’ie, de paashoax van 2017. Het is elk jaar vlak voor pasen weer raak: steeds is er ergens een kwakwetenschapper of een echte wetenschapper die een kulbericht de wereld instuurt dat inhaakt op het christelijke feest. Journalisten hebben in de week voor pasen immers behoefte aan een bericht dat én op dat feest inhaakt én nieuws is (en dat is prima) maar hebben meestal de kennis niet om kaf en koren te scheiden (en dat is niet prima). Het gevolg is dat elk jaar rond pasen een evident stuk kulleklap onverdiende media-aandacht krijgt.

Dit jaar: een historicus die beweert dat Jezus en een koning Manu één en dezelfde waren. Ik ga de moeite niet nemen álle flauwekul te weerleggen en beperk me tot een paar punten. Ten eerste: let op het selectieve gebruik van argumenten. De auteur baseert zich op de normale bronnen waar het hem uitkomt (Jezus werd koning genoemd enz.) maar negeert diezelfde bronnen als de informatie niet in zijn straatje past (Jezus leefde dertig, veertig jaar later enz.). Zulk brongebruik is mogelijk, maar dat moet je wel rechtvaardigen. Tip voor journalisten: als iemand het heeft over oude geschiedenis en geschreven bronnen gebruikt, vraag dan even naar de toegepaste hermeneutische strategie. Als de ondervraagde het antwoord niet meteen kan geven, weet je dat het een beunhaas is.

Twee: let op het kul-bewijs, een munt die de doornenkroon zou tonen (klik). En verhip, het lijkt op een kroon en het lijkt erop dat die stekels heeft. Het probleem is dat allerlei munten uit het Parthische Rijk dit soort helm-achtige kronen tonen en dat er weinig bijzonders aan is (hier, daar). Óf wel meer Parthische koningen droegen doornenkronen, óf dit is geen doornenkroon. Ik zal helpen: het laatste. In de evangeliën is sprake van een στέφανος en dat is geen helm maar een krans.

Er zijn nog wat weggevers in het artikel. Als iemand beweert dat zijn conclusies het resultaat zijn van jarenlang onderzoek, heb je vaak te maken met onzin. Het ontbreken van een verwijzing naar een wetenschappelijke instelling is ook zo’n aanwijzing. En tot slot: een paashoax heeft doorgaans een agenda. Dat kan een versterking zijn van het christelijke geloof, of juist een aanval, of een poging het christendom te presenteren als een joodse sekte.

Dat laatste is bijvoorbeeld het geval met de “loden codex” uit Jordanië, waar ik al eerder over blogde. Voorbeeld van de tweede categorie: Jezus was een hermafrodiet. Dat Goede Vrijdag eigenlijk op donderdag viel is, behalve onzin, een poging kritiek op de elkaar tegensprekende evangeliën te neutraliseren.

En dan is er nog het Evangelie van de Vrouw van Jezus, waarin Jezus een echtgenote blijkt te hebben. Die tekstsnipper werd meteen aangegrepen als bewijs dat vrouwen in het priesterlijk ambt dienden te worden toegelaten. Ik heb er al vaker over geschreven en de samenvatting daarvan is dat die papyrussnipper vals is, dat we dat meteen wisten, dat de Harvard-universiteit moedwillig rookgordijnen is gaan leggen over extra onderzoek dat noodzakelijk was, dat inmiddels de vervalser is gevonden en dat de onderzoekster heeft erkend dat het ding nep is. De snipper was desondanks nog jaren te zien op de Harvard-website. De agenda moge duidelijk zijn.

Allemaal voorbeelden van nieuws dat kort voor pasen naar buiten werd gebracht. Ik ben benieuwd wat we dit jaar nog meer zullen krijgen en verwacht veel van vooral Trouw, dat een naam heeft hoog te houden als het gaat om slechte berichtgeving over de oude wereld. Denk aan het rampzalige stuk over Mithras waarmee ze tijdens de Week van de Klassieken toonden dat waarheidsliefde geen rol meer speelt in de klassieken, denk aan de catastrofale “false balance” toen ze een eeuw Jezus-onderzoek negeerden en dat afdeden als “nuance”, of denk aan het feit dat ze over de loden codex rapporteerden alsof daarover iets te rapporteren viel.

Is er ondertussen ook echt nieuws? Misschien wel. Er zijn restauraties geweest in de Grafbasiliek in Jeruzalem. Dat is een intrigerende plek omdat het monument eigenlijk niet in het christendom past. Daarin draaide het immers de laatste negentien eeuwen om de opstanding van Jezus. Zijn graf is, zo bezien, eigenlijk nou net datgene wat je niet zou willen vereren. De cultus is echter vrij oud – te volgen vanaf de vierde eeuw na Chr. en vermoedelijk zelfs uit de tijd vóór keizer Hadrianus Jeruzalem herbouwde: hij bouwde een tempel over een structuur die later, toen de christenen de tempel hadden gesloopt, een cultusplaats zou worden. Het is mogelijk, misschien zelfs aannemelijk, dat die structuur in de eerste eeuw aangewezen is geweest als het graf van Jezus en door de Romeinse autoriteiten daarom aan het oog werd onttrokken. Het staat tevens vast dat op die plek een grafveld is geweest uit de vroege eerste eeuw.

Daar zijn dus restauraties geweest. Die voegen aan het christendom niets toe en doen er ook niets aan af. Jan-Pieter van de Giessen, de webmaster van een christelijke website, is er onlangs een kijkje wezen nemen en constateerde dat bij de restauratiewerkzaamheden vooral goedkoop beton is gebruikt. Dat werpt een zeker licht op de prijs die werd genoemd voor de restauratie: acht miljoen dollar. Of euro, daar wil ik van af zijn. In elk geval: het moest op een koopje en dat zie je er aan af.

De verwaarlozing van het erfgoed, dat is dus wél nieuws.