Een tijdje geleden blogde ik over de Syrische vluchtelingenproblematiek. Volgens de UNHCR gaat het om ruim twee miljoen mensen, waarvan er zo’n 720.000 in Libanon zijn aangekomen, een land met vier miljoen inwoners dat ook al onderdak biedt aan 400.000 Palestijnen.
Je kunt proberen zoiets aanschouwelijk te maken: het is alsof drie miljoen Duitsers en een half miljoen Belgen plotseling in Nederland komen wonen. Maar ook zo’n rekenexercitie helpt je niet echt verder. Een groot artikel in het NRC Handelsblad, vorig weekend, behandelde de situatie in Beiroet, maar de eigenlijke opvang is dichter bij de grens. Daarom heb ik Maya eens wat vragen gesteld, een Libanese uit een stadje op zo’n twintig kilometer van de Syrische grens, in de Bekaavallei.
Eerst twee vragen over de cijfers. 720.000 mensen is ongelooflijk veel. Denk je dat het cijfer accuraat is?
Als het gaat om het tellen van vluchtelingen is de betrouwbaarheid altijd problematisch. We hebben te maken met geregistreerde en ongeregistreerde vluchtelingen en met mensen die heen en weer gaan tussen Syrië en Libanon. Ik vermoed echter dat het totale aantal wel eens hoger zou kunnen zijn. Het aantal Syrische vluchtelingen zou wel eens rond de 900.000 kunnen liggen.
Je leeft in Zahlé, dat met 50.000 inwoners de eerste echte stad is die een vluchteling uit Damascus bereikt. Hoeveel Syriërs zijn erbij gekomen in je woonplaats?
De meeste vluchtelingen strijken niet neer in Zahle, dat al ligt op de hellingen van de Libanon, maar in de Bekaavallei zelf, die dichter bij de grens is. Ze gaan naar plaatsen als Ghazzeh, Kabelias, Barelias, Majdel Anjar, Saadneyel, Marej en Taalabaya. Maar een klein aantal Syriërs is naar Zahle gekomen, want dit is een duurdere plaats om te wonen. In de plaatsen die ik noemde zijn veel meer vluchtelingen omdat ze daar tenten kunnen opzetten, iets wat we hier in Zahle nog nauwelijks zien. Er zijn zo’n 400.000 Syriërs in de Bekaa.
Hoe worden die mensen ondergebracht?
Ik denk dat het belangrijk is te bedenken dat het gaat om Syriërs uit verschillende klassen die zich vestigen in Libanon. De rijken gaan vooral naar Beiroet, terwijl de minder gefortuneerden in de Bekaa blijven, waarvan degenen die dan nog een beetje geld hebben komen naar Zahle en Chtaura, terwijl anderen geen andere opties hebben dan te wonen in tenten, oude gebouwen en garages.
Wie betaalt dat alles? Is het alleen de UNHCR?
Sinds het begin van de Syrische crisis zijn hier verschillende niet-gouvernementele organisaties actief om de vluchtelingen te helpen. Om de mensen bij te staan, werken ze vaak samen, bijvoorbeeld door ze voedselbonnen te geven, te zorgen voor hygiëne en baby’s te helpen verzorgen. Er worden matrassen en lakens uitgedeeld, in de winter werden kachels bezorgd, er zijn toiletten gegraven. Tot de organisaties die zijn betrokken, behoren UNHCR, WFP, UNICEF, World Vision, ACF, DRC, en NRC.
Zahle is een christelijke stad in een overwegend sji’itisch gebied. Betekent dat dat jullie vooral christelijke vluchtelingen ontvangen?
Dat is moeilijk te zeggen want de meeste Syrische vluchtelingen noemen zulke persoonlijke zaken als hun religieuze overtuiging niet. We leven echter in een gebied waar de mensen traditioneel leven bij mensen met dezelfde religieuze achtergrond. Ik denk dat het nog steeds zo is – elk stadje wordt bewoond door mensen met hetzelfde geloof – dus ik neem aan dat de meeste vluchtelingen zich zullen willen vestigen waar ze zich bij hun geloofsgenoten op hun gemak voelen. Zeker omdat religieuze conflicten in Libanon en de Arabische landen altijd mogelijk zijn, moeten vluchtelingen dit soort problemen vermijden.
Zijn de gasten een herkenbare groep? Verandert hun aanwezigheid jullie levens?
Ik denk dat het belangrijkste gevolg van de Syrische crisis voor Libanon vooral financieel is. We hebben te maken met stijgende huizenprijzen, huren, voedselprijzen. Het komt echter niet door de vluchtelingen alleen: de prijzen varieerden in Libanon altijd al. Ze gaan nu echter wel heel erg scherp omhoog.
Een ander probleem is het gevoel van onveiligheid dat de Libanezen nu hebben. Veel vluchtelingen hebben geen geld, zijn van alles beroofd en hebben niets meer te verliezen. Om toch aan geld te komen, zijn sommigen gaan stelen en anderen gaan bedelen.
Libanon produceert onvoldoende elektriciteit om in de eigen behoefte te voorzien. Elke dag valt de stroom wel een paar uur uit. Is dat nu erger?
Stroomstoringen zijn aan de orde van de dag en de behoefte is inderdaad groter dan ooit. Ik denk niet dat de vraag nog verder toenemen kán.
Is het nu alleen maar een tragedie? Ik kan me voorstellen dat sommige mensen in Zahle, zoals een bakker of een supermarkt, nu heel veel geld kunnen verdienen.
Mensen die er voordeel bij hebben zijn de landeigenaren, de huisbazen en winkeliers, vooral degenen die een overeenkomst hebben gesloten met de NGO’s; bij hen worden voedselbonnen geruild tegen eten.
Hoe blijven je stadsgenoten eronder?
Libanon is altijd instabiel geweest en Syrië heeft altijd een rol gespeeld om die instabiliteit te vergroten. Je zult hebben gehoord dat een paar jaar geleden, de Syrische tanks en strijdkrachten Libanon verlieten en naar hun eigen land terugkeerden. Wat veel mensen niet weten, is hoe erg het daarvoor is geweest: hoe de Syriërs de Libanezen mishandelden, beschadigden, doodden en uitbuitten. De spanningen tussen de Libanezen en Syriërs hebben een lange voorgeschiedenis en veel Libanese burgers hebben vreselijk geleden in deze duistere tijden, waarin de Syrische overheersing onontkoombaar was. Daarom vinden de Libanezen het moeilijk de Syriërs welkom te heten, ook al gaat het om onschuldige mensen. Als er bloed is vergoten, kunnen sommige dingen niet vergeten.
Er zijn nog geen werkelijk grote problemen tussen Libanezen en Syriërs, maar de ergernis begint toe te nemen. Mensen mopperen over de grote aantallen Syriërs, klagen over de prijsverhogingen… Het ergste is dat de Libanezen geen hulp van de NGOs krijgen terwijl ze hard door de Syrische crisis zijn getroffen en soms in grote problemen verkeren. Syriërs nemen makkelijk werk aan in Libanon, vooral als arbeiders, en omdat ze lagere lonen vragen dan de Libanezen, nemen de werkloosheid en de frustratie onder de Libanezen toe.
Ik hoorde dat de situatie zo moeilijk is, dat er vluchtelingen zijn die teruggaan naar Damascus. Is dat waar?
Ja, dat is zo. Er zijn twee groepen Syrische vluchtelingen. Sommigen gaan terug omdat ze het moeilijk vinden om hier te wonen, waar alles duurder is dan in Syrië. (Dit kan overigens binnenkort veranderen, omdat inmiddels ook daar de prijzen stijgen.) Anderen gaan terug om hun families, verwanten en bezittingen te controleren. De Syrische vluchtelingen zullen nooit een gelegenheid voorbij laten gaan om te zeggen dat ze graag teruggaan en zouden willen dat alles weer was zoals voor de crisis.
***
De UNHCR, die de hulp van Arabische landen als Saoedi-Arabië financieel aanvult en de opvang coördineert, heeft aangegeven het niet langer te kunnen bolwerken. De verwachting is dat tegen het einde van het jaar het aantal vluchtelingen ruim drie miljoen bedraagt. Om hen te helpen is drie miljard dollar nodig, en met de bestaande fondsen kan de UNHCR slechts 40% daarvan opbrengen.
Ook de beste wensen voor 2014.