Alexander de Grote had een einde gemaakt aan het rijk van de Achaimenidische Perzen. De macht in Voor-Azië kwam na zijn dood in handen van koning Seleukos I Nikator en zijn afstammelingen, de Seleukiden. Deze Macedonische dynastie beheerste dus ook het gebied in noordoostelijk Iran dat sinds mensenheugenis Parthië heette.
Seleukidische onderdanen
Toen de Seleukiden in 245 v.Chr. in het verre westen verzeild waren geraakt in de Derde Syrische Oorlog kwam in Parthië de gouverneur in opstand, Andragoras. In de verwarring verschenen ook de Parni, een nomadenstam uit het huidige Turkmenistan, op het toneel. Hun voornaamste residentie was Nysa, niet ver van het huidige Ashkhabad. Zeven jaar later veroverden ze een district dat bekendstaat als Astavene en weer drie jaar later, in 235, rondde de leider van de Parni, Tiridates, de verovering van Parthië af.
Koning Seleukos II Kallinikos probeerde de orde te herstellen, maar de campagne liep uit op een ramp. De Parni voegden nu ook Hyrkanië aan hun bezittingen toe, het gebied ten zuidoosten van de Kaspische Zee. De volgende heerser van de staat-in-wording was Tiridates’ broer Arsakes I, die Hekatompylos maakte tot zijn westelijke residentie. Hij was de eerste die zichzelf aanduidde als koning in Parthië en zo noemen we zijn machtsgebied dan ook: het Parthische Rijk.
Onafhankelijk was hij meer de facto dan de iure. Zijn opvolgers Arsakes II (r.211-185), Friapatios (r.185-170) en Fraates I (r.168-165) erkenden de Seleukidische vorst als hun soeverein, zeker na de veldtocht van Antiochos III de Grote, die tussen 209 en 204 de verloren oostelijke gebieden heroverde. Van zijn kant erkende Antiochos de Arsakidische dynastie als legitiem.
Het Parthische Rijk ontstaat
In 164 overleed Antiochos IV Epifanes, de laatste effectief heersende koning van het Seleukidische Rijk. Op ruwweg dat zelfde moment trad in Parthië Mithradates I aan, die zou regeren tot 132. Hij wist eerst het oostelijke koninkrijk Baktrië te onderwerpen. Vervolgens viel hij het Seleukidische Rijk aan. De grensprovincie Medië viel als eerste in zijn handen. In Hamadan, het antieke Ekbatana, is monumentale architectuur uit deze periode gevonden.
Nu lag Babylonië vrijwel onbewaakt. In juli 141 veroverde Mithradates de Seleukidische hoofdstad Seleukeia, drie maanden later gevolgd door Uruk. Zijn Seleukidische vijand Demetrios II Nikator probeerde de verloren regio te heroveren, maar hij werd verslagen en – nog vernederender – gevangengenomen. Twee jaar later voegde Mithradates ook Elam toe aan het Parthische Rijk. Hij beheerste nu bijna heel Iran en het zuidelijke deel van Irak.
**
Dit was het eerste van vier blogjes over het Parthische Rijk. Zo meteen meer.
Dag Jona,
Interessant, maar een kaartje zou helpen voor mijn plaatsbepaling
Peter Verhaak