U dacht al: die Lendering, die is in Libanon, dat is dat land van die burgeroorlogen, waarom schrijft hij dáár nou niet over? Antwoord: omdat ik er al uitgebreid over heb geschreven (en wel hier) en omdat het voor een toerist in Libanon geen thema is. Begrijp me niet verkeerd, ik ontmoette hier mensen die niets van hun familiegeschiedenis willen weten omdat ze genoeg weten om niet méér te willen weten. En ik ontmoette deze week iemand die nog steeds in rouw is om een geliefde die in de jaren tachtig door een sluipschutter is vermoord.

Het beeld dat u in de westerse media krijgt, waarin Libanon steeds op de rand van een nieuwe burgeroorlog lijkt te staan, is echter ontzettend overdreven. Dat geldt trouwens ook voor de beeldvorming rond een land als Iran. Omgekeerd komt Nederland in het Midden-Oosten alleen in het nieuws met verhalen over drugs, prostitutie en belastingontwijking. Het is menselijk het extreme uit te vergroten en als representatief te beschouwen, maar de wereld is zo extreem niet als de media hem presenteren.

Desondanks loop je in Libanon regelmatig aan tegen de gevolgen van de burgeroorlogen. Afgelopen maandag reden we een eind langs de grens met Israël: een muur à la Berlijn, compleet met schilderingen (zie boven). Even verderop bestaat de grens uit prikkeldraad en stroomdraad. Her en der wachttorens. En het meest bizarre is dat als je over de grens kijkt, je de heuvels ziet liggen aan de andere kant van het Meer van Galilea: de Golanhoogte. Ik wil niet overdrijven, maar het doet me wat pijn dat de bewoners van twee landen die me allebei dierbaar zijn, het niet wat beter met elkaar kunnen vinden.

Tegelijk is makkelijk te begrijpen waardoor de verhoudingen, eufemistisch uitgedrukt, zo zijn verstoord.  Ter voorbereiding van een volgend stukje even een terugblik. Het is een samenvatting van wat u daar in wat meer detail kunt lezen en eigenlijk zou elke zin in die stukjes een nuancering moeten hebben. Het onderstaande is dus heel erg de grote lijn.

***

De staat Israël is ontstaan in 1948 en werd meteen aangevallen door de Arabische buurlanden. Die streden in de praktijk niet voor een Palestijnse staat, maar deden landjepik: Egypte bezette de Gazastrook en Jordanië de westelijke Jordaanoever. U leest er hier over.

Zoals bekend ontvluchtten de Palestijnen het oorlogsgebied. In 1967, toen Israël de westelijke Jordaanoever bezette, gebeurde hetzelfde nog eens. Een groot aantal ontheemden kwam terecht in Libanon en dat werd problematisch toen de PLO, in 1970 weggebombardeerd door en uit Jordanië, zich eveneens vestigde in Libanon en dat land begon te gebruiken als basis om Israël te beschieten. De aanwezigheid van de PLO deed de balans in het al bestaande Libanese conflict tussen maronieten en soennieten doorslaan in het voordeel van de laatstgenoemden. Dit vormde voor Syrië, dat de onafhankelijkheid van Libanon sowieso nooit had erkend, in 1976 aanleiding om zich eveneens in het conflict te mengen, de maronieten te gaan steunen en grote delen van het land te bezetten.

Dat was de situatie toen de PLO in 1978 een aanslag pleegde in Israël en zo de eerste van een reeks Israëlische acties in Libanon uitlokte. Israël rukte op tot aan de Litani, een rivier die even ten noorden van Tyrus in zee uitmondt. De campagne eindigde met de schepping van een VN-vredesmacht, UNIFIL. Die is er nog altijd. Vanuit de voordeur van het hotel in Tyrus waar ik dit zit te schrijven, kan ik het monumentje zien staan voor de gevallenen.

In 1981 veranderden de allianties uit de eerste ronde van de Libanese burgeroorlogen. Syrië, dat eerst de maronieten had gesteund, ging de PLO steunen, waarop de maronieten steun zochten in Israël. Het was duidelijk dat Libanon het strijdtoneel zou gaan worden van een oorlog van Israël en de maronieten tegen de PLO.

De directe aanleiding was een moordaanslag op een Israëlische diplomaat in 1982: Israël viel Libanon binnen. De Syriërs werden in enkele dagen teruggedreven en daarop begon het beleg van West-Beiroet, waar de PLO haar hoofdkwartier had. Ik heb deze week iemand gesproken die de beschietingen heeft meegemaakt en een afschuwelijk verhaal had over onder de vele mensen in te kleine ruimtes en over watergebrek.

In het oostelijke, christelijke deel van Beiroet sprak de Israëlische minister van defensie Sharon met de maronitische leiders. Die zegden toe dat de maronieten Israël zouden helpen bij de bezetting van het zuiden. Deze overeenkomst was een enorme vergissing: de druzen en de sji’ieten, die tot dan toe de Israëlische afrekening met de PLO hadden aanschouwd zonder partij te kiezen, voelden zich geschoffeerd en kozen vanaf nu partij tegen Israël. Met hulp uit Iran, dat zijn revolutie wilde exporteren, richtten de sji’ieten de Hezbollah op, de “partij van God”.

De belegering van Beiroet duurde twee maanden, kostte duizenden burgers het leven en eindigde met de aftocht van de PLO naar Tunis. Niet helemaal de definitieve uitschakeling van de PLO die Israël voor ogen had gestaan, maar toch een Israëlisch succes. Het enige wat Israël nog te doen stond was het benoemen van een marionet als president van Libanon: iemand die een vredesakkoord met Israël zou kunnen sluiten. Dat had Bashir Gemayel moeten zijn, maar hij werd nog voor zijn inhuldiging vermoord.

Daarmee was de Israëlische bezetting van Libanon doelloos geworden. De PLO was weliswaar verslagen, maar de voordien neutrale sji’ieten en druzen hadden zich tegen Israël gekeerd en er was geen zicht meer op een politieke oplossing nu er geen Bashir Gemayel was om Israël te geven wat het wilde. Nog erger was dat de maronieten wraak namen voor de moord op hun leider door tussen de 1000 en 2000 Palestijnen te vermoorden in de vluchtelingenkampen Sabra en Shatila.

Vanaf nu was het enige Israëlische doel het vermijden van een catastrofe. In de loop van 1983 trok het bezettingsleger zich dus terug tot Sidon, waardoor de maronieten de ruimte kregen om de druzen aan te vallen. Alsof de chaos nog niet groot genoeg was, mengden ook de sji’ieten zich nu actief in de strijd: bij een beruchte dubbele aanslag op de Franse en Amerikaanse hoofdkwartieren kwamen 241 Amerikaanse mariniers, achtenvijftig Franse parachutisten en twaalf burgers om het leven.

De verantwoordelijkheid werd opgeëist door de Islamitische Jihad, een mantelorganisatie van de Hezbollah. Die speelde ook een rol bij een sji’itische volksopstand en een reeks gevechten in zuidelijk Libanon, die Israël noopte zich opnieuw terug te trekken, dit keer tot op Tyrus. Israëls noordelijke campagne was uitgelopen op een mislukking: de posities van de PLO waren overgenomen door de veel beter georganiseerde Hezbollah, de gematigde Gemayel was dood, de goodwill die Israël altijd had bezeten was na Sabra en Shatila verdwenen en tot overmaat van ramp lag de reputatie van Israëls onoverwinnelijkheid aan gruizels. Een tactische overwinning was omgeslagen in een strategische nederlaag.

Israël bleef posities bezetten in het zuiden van Libanon. Na de burgeroorlogen laaide het geweld tussen Israël en de Hezbollah nog op in 1991, 1992, 1996 en 1999, tot premier Ehud Barak in 2000 de laatste Israëlische troepen terugtrok, zodat Hezbollah een rechtvaardiging minder had om Israël te beschieten. Toen Hezbollah in 2006 toch een actie ten zuiden van de grens uitvoerde, sloeg Israël vernietigend terug, maar het slaagde er niet in de volledige infrastructuur van de Hezbollah te vernietigen. En zolang de Hezbollah als doel houdt Israël te vernietigen en Israël aankondigt de Hezbollah een verpletterende slag te zullen toebrengen, is er weinig aanleiding tot optimisme.

***

Tot zover dit trieste verhaal. Ongetwijfeld zullen er wel weer mensen zijn die wat te zeuren hebben. Ik heb Amal, de falangisten en de Lebanese Forces niet vermeld! Ik heb niet het gewenste standpunt ingenomen over de PLO! Ik heb niet het gewenste standpunt ingenomen over Israël! Ik heb die sinistere Arafat niet genoemd! Ik heb die sinistere Begin niet genoemd! Ik heb niet aangegeven hoe verderfelijk de islam is! Ik heb niet aangegeven dat alles de schuld is van de zionisten!

Maar jongens en meisjes: ik zou het daar even niet over willen hebben. Alle discussies zijn namelijk herhalingen van zetten. Niemand heeft de laatste jaren zijn mening nog bijgesteld, dus al die vlijmscherpe commentaren dienen nergens toe – althans niet tot een betekenisvolle discussie. Ik houd deze blog bij omdat ik er plezier in heb, niet om de wereld te veranderen en niet als platform voor een dialoog tussen doven.

Ik schrijf binnenkort over het overwinningsmonument dat de Hezbollah heeft opgericht in Mleeta. Een monument waarvan ik nog niet goed weet wat ik ervan moet denken.

Deze blog is gratis, maar als u me wil steunen, koop dan een van mijn boeken, doe via Livius.nl een cursus of reis (bijvoorbeeld Cyprus), of doneer. U kunt de blog volgen via het Whatsapp-kanaal.